«Η γλώσσα, τα λάθη και τα πάθη»

Read Time:14 Minute, 20 Second

1
Η αλόγιστη χρήση λόγιων λέξεων συχνά στις μέρες μας μαρτυρεί ουσιαστικά έλλειψη γλωσσικού αισθήματος.
Των ζώντων γλωσσών ή των ζωσών; μόνο «ζώσα» γλώσσα δεν είναι αυτό: των ζωσών γλωσσών!
Τα εξοφληθέντα δάνεια – των εξοφληθεισών επιταγών; οι απολυθέντες εργάτες (εννοείται και οι γυναίκες) – των απολυθεισών εργατριών; Ακούστε την Κυριακή στην εκκλησία: υπέρ πλεόντων, οδοιπορούντων, νοσούντων, καμνόντων, αιχμαλώτων, όπου επίσης, πάντοτε, εννοούνται άντρες και γυναίκες· ξεχωρίστε τώρα τις γυναίκες: υπέρ πλεουσών, οδοιπορουσών, νοσουσών, καμνουσών… Ή οι τεθνεώτες, των τεθνεώτων – των τεθνεωσών.

2
Λέξεις που έχουν μόνο ενικό, όπως η ειρήνη, το άσθμα, η πλάση, το χάος, το οξυγόνο, το κολύμπι, η κούραση, ή μόνο πληθυντικό, όπως τα εντόσθια, τα πυρά, τα ρέστα, τα πάνδεινα, τα αντίποινα, τα νιάτα, τα γερατειά, τα λεφτά.
«Τα ελληνικά ακροατήρια δεν είναι συνηθισμένα», «σαφή υπεροχή στα δυναμικά κοινά», «ασκήθηκαν ποινικές διώξεις», «οι εθνικότητες των τραυματισμένων», «παρατηρούν με βλέμματα νεκρών», «εμείς στην οικογένειά μας έχουμε καθαρά μέτωπα», «ο σκηνοθέτης χειρίζεται τις ατμόσφαιρες που απαιτούνται για ένα θρίλερ», «αντάλλαξαν χειραψίες», «οι μοίρες των ανθρώπων», «αίσθηση προκάλεσε η αποκάλυψη των θανάτων δύο Ρουμάνων»
Οι πολιτικές ή οι τακτικές, οι κυκλοφορίες των εφημερίδων και οι γοργοί ρυθμοί (ενώ είναι άλλο οι πολλοί ρυθμοί, π.χ. στην αρχιτεκτονική), όλα αναίτια και μεταφερμένα βασικά από τα αγγλικά. Ένα απλούστατο παράδειγμα: «Θα ζήσουμε μαζί for the rest of our lives» δηλαδή, σε κατά λέξη μετάφραση: «για το υπόλοιπο των ζωών μας», αυτό που λέμε εμείς στη γλώσσα μας: «όλη μας τη ζωή», «την υπόλοιπη ζωή μας» –γιατί στη γλώσσα μας «υπόλοιπες ζωές» έχουν μονάχα οι οπαδοί της μετενσάρκωσης.

Αντίστοιχα, άλλο είναι η ταυτότητα, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός ατόμου (όχι λοιπόν: «έχουν εξακριβωθεί οι ταυτότητες των θυμάτων»), και άλλο το δελτίο ταυτότητας, η αστυνομική ταυτότητά του, που αυτή βεβαίως έχει πληθυντικό. Αλλά, και πάλι, λέμε: «τη μέρα των εκλογών να μην ξεχάσετε την αστυνομική σας ταυτότητα ή το διαβατήριό σας» –γιατί πολλές ταυτότητες και πολλά διαβατήρια έχουν οι πλαστογράφοι ή οι κλέφτες.
Το πρόβλημα λοιπόν δεν δημιουργείται τόσο με τα ελλειπτικά ουσιαστικά όσο με αυτά που έχουν και ενικό και πληθυντικό, που είναι δηλαδή και ένα και πολλά. Λέμε συχνά πως «γύρισαν όλοι στα σπίτια τους», «έχασαν τις περιουσίες τους», «άνοιξαν τα στόματά τους», «πέταξαν στον αέρα τα καπέλα τους», γιατί, αν πούμε «το στόμα τους» ή «το καπέλο τους», θα νομιστεί τάχα πως είχαν όλοι μαζί ένα στόμα ή κοινό καπέλο! Αν το δεχτούμε αυτό το επιχείρημα, θα δεχτούμε και το ακριβώς αντίθετο: ότι η φράση «άνοιξαν τα στόματά τους» υποδηλώνει όντα πολυστόματα κι ότι αυτοί που πέταξαν στον αέρα τα καπέλα τους φορούσαν από δυο και τρία ο καθένας.
Θα επιμείνω πρώτα ότι τα άλογα που «γυρνάγανε όλα [!] τα κεφάλια τους» και τα βόδια που «κρατούσαν τις μούρες τους ακίνητες» (σε μετάφραση λογοτεχνικού έργου!) θα μοιάζουν πάντοτε προϊόντα τερατογένεσης. Και έπειτα, το σπουδαιότερο, ότι υπάρχουν περιπτώσεις όπου το ένα έχει σημασία και πρέπει να διακριθεί, άρα ο ενικός, που είναι δοκιμότερος, είναι και ασφαλέστερος: άλλο «σήκωσαν ψηλά τα χέρια τους», να παραδοθούν ή επειδή τους ληστεύουν, και άλλο «σήκωσαν ψηλά το χέρι τους», σε μια ψηφοφορία. Σκεφτείτε τη δασκάλα που θα ζητάει από τα παιδιά, όταν δεν ξέρουν κάτι, «να σηκώνουν τα χέρια τους»! Ή «να κάνουν τους σταυρούς τους με τα δεξιά τους χέρια»!
3
Ο καθένας μπορεί να επινοήσει μια λέξη, να πλάσει μια νέα λέξη, δεν επινοεί όμως κάποιο νέο συντακτικό σχήμα. Η δομή είναι δεδομένη.
«Ο αριθμός των επισκεπτών που έρχονται στα αρχαία με δικό τους μέσο είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτόν εκείνων που φτάνουν με οργανωμένα τουρ»: για να μην ξαναπεί ο συντάκτης «από τον αριθμό των επισκεπτών», βάζει ένα αυτόν για τον «αριθμό» κι ένα εκείνων για τους «επισκέπτες», και γλίτωσε την επανάληψη· πάντως, και «ο αριθμός των επισκεπτών» θα μπορούσε να είναι απλώς «οι επισκέπτες»: οι επισκέπτες που έρχονται στα αρχαία… είναι πολύ περισσότεροι από τους επισκέπτες που φτάνουν [ή: από όσους φτάνουν] με οργανωμένα τουρ.
Διαβάζουμε: «από τις πολυάριθμες θέσεις που κατείχε, αυτή [1] που της άρεσε περισσότερο είναι πολύ πιθανόν ότι ήταν αυτή [2] της προέδρου του Κεντρικού Συμβουλίου…» Σ’ αυτή την περίπτωση, θα ενοχλούσε τάχα η επανάληψη της λέξης θέση, και δεν ενοχλεί η επανάληψη της λέξης αυτή; Εδώ όμως έχουμε και το άλλο ανυπόφορο αγγλογαλλικό: «είναι ότι ήταν…» Τελικά: από τις πολυάριθμες θέσεις που κατείχε είναι πολύ πιθανόν ότι της άρεσε περισσότερο η θέση της προέδρου…
Με την εξάπλωση των αγγλικών αρχίζει, όπως είναι φυσικό, η άμεση επίδραση και στο τυπικό της ελληνικής γλώσσας, ενώ παράλληλα ενισχύονται συντακτικοί τρόποι που τους είχαμε ήδη εισαγάγει από τα γαλλικά και τείνουν έτσι να παγιωθούν: αναφέρω ενδεικτικά το une série de…, που ήρθε να το ενισχύσει το a series of…
«Μια σειρά από νόμους…», «μια σειρά από έργα…», λέμε πολύ συχνά, μεταφράζοντας και το de, ή «σωστότερα», έστω, «μια σειρά νόμοι» και «μια σειρά έργα»· το ίδιο και «επισκέφθηκε μια σειρά (από) πόλεις», «είχε επαφές με μια σειρά (από) εκπροσώπους συνδικαλιστικών φορέων».
Ωστόσο, εννιά φορές στις δέκα, πρόκειται απλώς για ορισμένους… πολλούς… μερικούς… διάφορους κτλ. νόμους, φορείς, έργα, πόλεις..

4
Η επιβίωση λέξεων από παλαιότερες μορφές της ελληνικής γλώσσας δεν πρέπει και να μας αφήνει να σουλατσάρουμε ανέμελα και να κορφολογούμε κατά την κρίση μας.
Θυμίζω την περιπέτεια του κρίματος=κρίση, τώρα όμως «αμαρτία»·
δύο άλλα παραδείγματα, περισσότερο χαρακτηριστικά για τη διαδρομή της γλώσσας:
(α) Το ένα, για όσους γράφουν με μελάνι, και εκτός από το μαύρο χρησιμοποιούν κι άλλα χρώματα: κόκκινο, γαλάζιο κτλ. Εδώ οι καθαρολόγοι μύστες της ενιαίας θα έπρεπε να ανατριχιάσουν: Πώς γίνεται κόκκινο μελάνι; Πώς γίνεται δηλαδή να είναι κόκκινο το μαύρο; Πού πήγε ο μέλας ζωμός, πού το ρήμα μελανιάζω, πού το μελανούρι; Πώς δεν αναγνωρίζουμε τη λέξη μέλας=μαύρος, μέσα στο μελάνι, και έτσι το εξ ορισμού μαύρο το κάνουμε και κόκκινο μαζί ή γαλάζιο;
(β) Το άλλο παράδειγμα, κλασικό στη γλωσσολογία, είναι η λέξη σπιτονοικοκύρης. Ρωτήστε πρώτα όλους αυτούς που σας ρωτούν αν «ομιλείτε ελληνικά», αν κανείς τους λέει αλλιώς αυτόν που μας νοικιάζει το σπίτι του: λέμε «έδωσα το νοίκι στον σπιτονοικοκύρη μου», «η σπιτονοικοκυρά μου στην Πάτμο» κτλ. Ή, σύμφωνα με τα κάλαντα: «ο νοικοκύρης του σπιτιού χίλια χρόνια να ζήσει». Όμως ο νοικοκύρης, σκέτα, είναι ο κύρης του οίκου, δηλαδή του σπιτιού. Μπα, ωραία συνέχεια της γλώσσας, να μην αναγνωρίζουμε, ολόκληρος λαός, την έννοια της λέξης οίκος!

5
Διάφορα
«Ο πατριάρχης Βαρθολομαίος επισκέφθηκε τους προέδρους της Δημοκρατίας και της Βουλής…», «ο νεαρός παίκτης του ΠΑΟ [Αντ. Φώτσης], συνοδευόμενος από τον πατέρα του Βαγγέλη», «άκουσα τον Μητσοτάκη να προαναγγέλλει την κάθοδο στην πολιτική του γιου του Κυριάκου».

«τους επέτρεψαν να συναντήσουν και να μιλήσουν με τους συντελεστές της σειράς…»: βεβαίως, συναντώ τους συντελεστές, αλλά μιλάω με τους συντελεστές, οπότε: τους επέτρεψαν να συναντήσουν τους συντελεστές της σειράς και να μιλήσουν μαζί τους·
«ήταν ο μόνος που έδωσε το χέρι του και φίλησε σταυρωτά τον Ιωαννίδη»: έδωσε το χέρι του στον Ιωαννίδη και τον φίλησε σταυρωτά.

«όσο η αφήγηση κρατούσε», «απ’ ό,τι η ματιά μου μπόρεσε να πιάσει», «θα δουν πώς ένα παιδί θα την κοίταζε», «προτού όμως ακόμη οι γυναίκες πάρουν την απόφασή τους», «δεν ήξερα ακόμη πόσο η γη μπορεί να είναι ευγενική».
Δείτε πόσο πιο φυσικά ηχούν στα… ελληνικά:
όσο κρατούσε η αφήγηση· απ’ ό,τι μπόρεσε να πιάσει η ματιά μου· θα δουν πώς θα την κοίταζε ένα παιδί· προτού όμως ακόμη πάρουν την απόφασή τους οι γυναίκες (ή προτού όμως ακόμη πάρουν οι γυναίκες την απόφασή τους)· δεν ήξερα ακόμη πόσο ευγενική μπορεί να είναι η γη.

6
Μετοχές
«Τρέχοντας σαν τρελός, ο οδηγός του κόκκινου Φίατ έπεσε πάνω στο δέντρο»: σωστά και πάλι, άλλος ένας τρόπος πλάι στα:
(α) Ο οδηγός του κόκκινου Φίατ έτρεχε σαν τρελός κι έπεσε πάνω σ’ ένα δέντρο· ή
(β) Ο οδηγός…, που έτρεχε σαν τρελός, έπεσε πάνω σ’ ένα δέντρο· ή
(γ) Ο οδηγός, έτσι όπως / καθώς / επειδή έτρεχε σαν τρελός, έπεσε πάνω σ’ ένα δέντρο κτλ.
Πάντως, στις περιπτώσεις α, β, γ αποφεύγουμε τη μετοχή, που χαρακτηρίζει περισσότερο τον γραπτό και σύνθετο λόγο, και γενικώς συμφραζόμενα περισσότερο σύνθετα από ό,τι στο παράδειγμά μας. Η άσκοπη χρήση της μετοχής είναι ίσως πιο χαρακτηριστική σ’ ένα εξίσου απλό παράδειγμα:
«Πατώντας την άκρη της μακριάς τουαλέτας της, η Νάνσυ ξαπλώθηκε φαρδιά πλατιά στο χαλί»: όμως η Νάνσυ δεν έπεσε καθώς πατούσε, την ώρα που πατούσε την άκρη της τουαλέτας της, αλλά επειδή πάτησε την άκρη της τουαλέτας της· η Νάνσυ πρώτα πάτησε κι έπειτα έπεσε: η Νάνσυ πάτησε την άκρη της τουαλέτας της και ξαπλώθηκε φαρδιά πλατιά στο χαλί.
7
«Η ζωή είναι πολύ σκληρή κι άδικη για ν’ αξίζει να τη ζήσει κανείς»: και δεν αξίζει να τη ζει κανείς· «το μονοπάτι ήταν πολύ στενό για να μπορούμε να πηγαίνουμε πλάι πλάι»: και δεν γινόταν / δεν μπορούσαμε… «εγώ έζησα πολύν καιρό στα δάση για να με φοβίζουν οι κουκουβάγιες»: και δεν με φοβίζουν οι κουκουβάγιες…
Τελικά, με το σχήμα αυτό επιδιώκουμε να εκφράσουμε με το ζόρι μια άρνηση, ένα δεν (δεν αξίζει…, δεν γινόταν…, δεν μπορούσαμε…), χρησιμοποιώντας απλώς το για να, που όμως δεν μαρτυρεί από μόνο του άρνηση: «διαβάζει πολύ, για να περάσει τη χρονιά του», αλλά «διαβάζει πολύ, για να μη χάσει τη χρονιά του». Κι επειδή είναι αυτονόητη αυτή η σύνταξη στα ελληνικά, τα αντανακλαστικά μας παραλύουν προς στιγμήν, μόλις βρεθούμε μπροστά στο «παράδοξο», στο σόλοικο εντέλει, να εκβιάζεται το ίδιο πάντοτε «για να», ώστε να εκφράσει ξαφνικά και το «για να μην»! Έρχεται από πάνω κι η γραμματική με το συντακτικό μας, που λένε ότι το «για να» ή το «ώστε να» εισάγει τελική πρόταση και χρειάζεται κόμμα πριν, και επιτείνουμε τη σύγχυση:
«ήταν πολύ σκοτεινά στην άμαξα, ώστε να διακρίνεις την έκφραση του προσώπου του»: και δεν διακρινόταν η έκφραση / δεν μπορούσες να διακρίνεις την έκφραση… Γιατί η αρχική πρόταση του παραδείγματός μας στέκει μόνο στην αντίθετη περίπτωση, αν λόγου χάρη το «σκοτεινά» ήταν «φωτεινά»: «ήταν πολύ φωτεινά στην άμαξα, ώστε να διακρίνεις την έκφραση του προσώπου του»!
8
Σταδιακή υποχώρηση και εξαφάνιση των συνθέτων με την πρόθεση εκ: ο εκδημοκρατισμός γίνεται «δημοκρατικοποίηση», ενώ εμφανίζεται και το (μεταβατικό;) «εκδημοκρατικοποίηση», η εκλαΐκευση «λαϊκοποίηση», ο εξελληνισμός «ελληνοποίηση», η εξατομίκευση «ατομικοποίηση», ο εξαμερικανισμός «αμερικανοποίηση», η εξομάλυνση «ομαλοποίηση».

«πρέπει να αποτραπεί η ερημοποίηση της υπαίθρου», δηλαδή η ερήμωση, απλώς·
«οι εισαγωγές απειλούν με διαλυτικοποίηση του κλάδου», έλεος, με διάλυση·
η «γενικοποίηση των απεργιακών κινητοποιήσεων», αμάν, η γενίκευση·
«με την περίφημη Συμφωνία των Βάσεων η θαλασσοποίηση ήταν πλήρης», άντε το θαλάσσωμα, εφόσον προκρίνεται αυτό έστω το ύφος και ο τρόπος σύνταξης·
«η γλώσσα παγιοποιείται» αντί παγιώνεται·
η «παγοποίηση των χρεών» αντί για το πάγωμα· και
«ομοιοποιήθηκαν τα πρόσωπα…», άραγε εξομοιώθηκαν;
Προς το παρόν συνυπάρχουν:
–απλούστευση και απλοποίηση, διαφορετικά λήμματα, δίνει το πιο καινούριο λεξικό, του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη (ΤΡ), το ίδιο και το λεξικό Κριαρά (ΚΡ), αλλά με περισσότερα στο λ. απλοποίηση· απλουστεύω και απλοποιώ το λεξικό Μπαμπινιώτη (ΜΠ)·
–εξαστισμός στον ΤΡ, με περισσότερα στην αστικοποίηση· ενώ ο ΜΠ από τον εξαστισμό παραπέμπει κατευθείαν στην αστικοποίηση και ο ΚΡ έχει μόνο αστικοποίηση·
–ωραιοποίηση και εξωραϊσμό δίνει ο ΤΡ· μόνο εξωραΐζω βρίσκουμε σε ΚΡ, ΜΠ, αλλά παντού γύρω μας ωραιοποιώ και ωραιοποίηση διαβάζουμε.
9
Σειρά των λέξεων, ασάφειες.
«Ένα δεκάχρονο παιδάκι μετέφερε το ασθενοφόρο»: φυσικά δεν πρόκειται για μικρούλη Μασίστα, που σήκωσε ασθενοφόρο στα χέρια· απλώς έμφαση: για να συγκινηθούμε, φαίνεται, που ήταν παιδάκι μικρό και όχι γέρος που τα ’φαγε τα ψωμιά του.
«Το άτομο που εμφανίζεται ως “μεσάζων” είχε κατονομάσει, σύμφωνα με πληροφορίες, στην κατάθεσή του και ο Αργύρης»: εδώ, καθώς μεσολαβεί και η παρενθετική πρόταση μέσα σε κόμματα, έχουμε μείνει για πολύ με την εντύπωση ότι το άτομο αυτό αποτελεί υποκείμενο στην πρόταση, και είχε κατονομάσει και κάποιον άλλο σαν συνεργό του· με το κλιτικό «το», δηλαδή: το είχε κατονομάσει, θα βαδίζαμε με απόλυτη ασφάλεια.
«Το βιβλίο συμπληρώνει ένα εκτενές κείμενο για τον Μ. Καραγάτση»: με αυτήν τη σύνταξη θα λέγαμε ότι το βιβλίο συμπληρώνει λ.χ. ένα σημαντικό κενό στη βιβλιογραφία, εδώ όμως το βιβλίο το συμπληρώνει ένα κείμενο… ή συμπληρώνεται από ένα κείμενο.
«Τα παρτέρια του προστάτευαν απ’ την παγωνιά ψάθες»: τα προστάτευαν.
«Το ιδιωτικό κύκλωμα τηλεόρασης είχε κατασκευάσει μια εταιρεία ηλεκτρονικών»!
«Το ψωμί συμβόλιζαν γλυκά, βαριά τσουρέκια […] και το αλάτι περιέβαλλε ατόφιο χρυσάφι»!
«Το νέφος προκάλεσε διαφυγή αερίου από γειτονικό εργοστάσιο»: το προκάλεσε, βεβαίως, ή προκλήθηκε, αφού το νέφος, σαν υποκείμενο πια, προκάλεσε, προξένησε κτλ. αναπνευστικά προβλήματα, δημιούργησε πονοκέφαλο στις αρμόδιες υπηρεσίες κ.ά.
«Τα επεισόδια, έλεγε η κυβερνητική ανακοίνωση, δημιουργούν ανεύθυνα στοιχεία», ενώ κανονικά τα επεισόδια δημιουργούν, λ.χ., προβλήματα στη συγκοινωνία ή στην ομαλή οικονομική ζωή του τόπου, όπως προετοιμαζόμαστε να διαβάσουμε.
Και «Γυναικόπαιδα χτύπησαν», μωρέ μπράβο τα γυναικόπαιδα, ποιους χτύπησαν; «τα ΜΑΤ»!
10
το αναφορικό «που»
«Ο Ξενάκης είναι από τις λίγες περιπτώσεις συνθέτη σύγχρονης μουσικής που προσέγγισε ένα ευρύτερο κοινό»: μοιάζει διαυγέστατη αυτή η περίοδος, και μας λέει, απλούστατα, πως ο Ξενάκης (υποκείμενο και στις δύο προτάσεις), μολονότι έγραφε σύγχρονη μουσική, κατόρθωσε να πλησιάσει ένα ευρύτερο κοινό… Κι όμως! Άλλο ήθελε να μας πει ο συντάκτης: πως το ευρύτερο κοινό (υποκείμενο) πλησίασε τον Ξενάκη (αντικείμενο). Απαιτείται δηλαδή από μία πρόταση να εκφράσει δύο διαφορετικά νοήματα, σχετικά με τον Ξενάκη
(α) «ο οποίος προσέγγισε ένα ευρύτερο κοινό» και
(β) «τον οποίο προσέγγισε ένα ευρύτερο κοινό»·
μ’ άλλα λόγια, ότι
(α) «ο Ξενάκης προσέγγισε το κοινό» και ότι
(β) «τον Ξενάκη τον προσέγγισε το κοινό».
«Τρεις ισλαμιστές συνέλαβαν πράκτορες των γαλλικών μυστικών υπηρεσιών»: απολύτως στρωτή πρόταση, διαυγέστατη, αλλά μόνο, αυστηρά και μόνο, αν κάτι τέτοιο είχε συμβεί λ.χ. στην Αλγερία· η αλήθεια είναι τελείως άλλη, το νόημα είναι ακριβώς το αντίστροφο, γιατί στη Γαλλία οι πράκτορες των γαλλικών μυστικών υπηρεσιών συνέλαβαν τρεις ισλαμιστές! Αν τώρα, κατά την επιχείρηση της σύλληψης, είχαμε ανταλλαγή πυροβολισμών, κανένας δεν θα καταλάβαινε ποτέ τι πραγματικά συνέβη, αφού με την παράλειψη των κλιτικών εμφανίζονται, όπως είδαμε, εναλλάξιμες οι διαμετρικά αντίθετες περιπτώσεις: «τρεις ισλαμιστές πυροβόλησαν πράκτορες των γαλλικών μυστικών υπηρεσιών» ή «πράκτορες των γαλλικών μυστικών υπηρεσιών πυροβόλησαν τρεις ισλαμιστές»!
11
Τελικά, φράσεις απλές, από συντακτική άποψη, καταντούν γνωσιολογικά προβλήματα του τύπου «η κότα έκανε το αβγό ή το αβγό την κότα;»:
«εξονυχιστικό έλεγχο στην νταλίκα που επιχείρησε να προσπεράσει το μοιραίο λεωφορείο»: και εδώ, μόνο η δική μας γνώση μάς προφυλάσσει από την πλήρη παρανόηση, γιατί η αλήθεια είναι –αντίθετα απ’ ό,τι μας λέει η πρόταση– πως το λεωφορείο προσπάθησε να προσπεράσει την νταλίκα, κι έτσι έγινε το κακό·
«ορεκτικότατος σολομός που τυλίγει λεμονάτη μους»: δεν τυλίγει ο σολομός τη μους, αλλά τυλίγεται από μους, παθητική σύνταξη δηλαδή, γιατί όχι.
«Πνίγηκε επιβάτης βάρκας που ανέτρεψε πλοίο»: κι εδώ Μασίστα έχουμε; ποιος τάχα αναποδογύρισε το πλοίο, ο επιβάτης βάρκας; ή μήπως η ίδια η βάρκα;
«Ψιθύρους που συλλαμβάνουν πάραυτα ευαίσθητα αφτιά “εκδοτών”»: που τους… ή τους οποίους συλλαμβάνουν.
«συνειδητοποίησε ότι ο άντρας που αγαπάει είναι τέρας»
ήξερε ότι ο άντρας που πίνει είναι ακατάλληλος οικογενειάρχης
Δεν μπορώ όμως, κλείνοντας το θέμα αυτό, να μη δηλώσω την αναγνωστική δυσφορία μου, με το εξής αναπάντητο αίνιγμα: «Η κοπέλα που μιλούσαμε προχτές» είναι άραγε
(α) η κοπέλα για την οποία μιλούσαμε προχτές;
(β) η κοπέλα με την οποία μιλούσαμε προχτές; ή
(γ) η κοπέλα στην οποία μιλούσαμε προχτές;
Οπότε ο αείμνηστος Έντι Ντάκγουερθ, συνεργάτης της ίδιας εφημερίδας, σκάρωσε στις 29.5.1983 μια ιστορία, όπου δεν χρησιμοποιούσε καμία ξενική λέξη, με τίτλο «Η χειρονομία της Πλαγγόνας»:
Μια μέρα που πήγαινα περίπατο με το αυτοκίνητό μου, άκουγα έναν αγώνα λακτοσφαίρας*** από το ραδιόφωνό του. Εκείνη τη στιγμή, ο τερματίας είχε σημειώσει το 1-0 με γωνιολάκτισμα και το πλήθος ωρύετο. Ξαφνικά, η βενζινοδόχος μου άδειασε, και αναγκάστηκα να σταματήσω. Ευτυχώς εκεί κοντά ήταν ένα ζαχαροπλαστείο όπου πήγα και κάθισα. Φώναξα τον τραπεζοκόμο και παρήγγειλα ένα ηδύποτο. Στο διπλανό τραπέζι καθόταν μια όμορφη κοπέλα η οποία όμως φαινόταν να έχει δυσκολίες με το κλείθρον της. «Καλύτερα με το κλείθρον της παρά με το στουποτήρι της» σκέφθηκα πονηρά. Εν τούτοις, την πλησίασα και, με την άδειά της, την βοήθησα να αποσυμπλέξει το ένοχο κλείθρον. Πιάσαμε κουβέντα.
«Από πού έρχεσθε;» την ρώτησα για να σπάσω τον πάγο.
«Από χειροκομία και ποδοκομία» μου απάντησε ετοιμόλογα. «Εσείς;»
«Εγώ μόλις επιστρέφω από μια μορφωταινία αθλητικού περιεχομένου» της αποκρίθηκα. «Πρώτα είδα πυγμαχία μέχρις ότου ο ένας απ’ τους αντιπάλους ευρέθη ύπτιος στο πυκτείο, και κατόπιν παρηκολούθησα έναν ωκυδρόμο που κέρδισε στα 100 μέτρα με μεγάλη ευκολία».
Η συζήτησις συνεχίστηκε ευχάριστα, στόμα με στόμα, μέχρι την στιγμή που τη ρώτησα τι δουλειά κάνει.
«Είμαι πλαγγόνα» μου είπε χαμηλώνοντας τα μάτια.
Κατάλαβα ότι είχε έρθει η γλυκόπικρη στιγμή του χωρισμού.
Και ανταπέδωσε ο Άγγελος Βλάχος, στις 7.6.1983, με τίτλο «Αγγλικό χιούμορ και Αττικό άλας»:
Α, Όχι! κ. Ντάκουορθ. Όχι του χωρισμού! Όταν μια κοπέλα σού λέει ότι είναι πλαγγόνα, και μάλιστα χαμηλώνοντας τα μάτια, δεν είναι η στιγμή του χωρισμού! Αντιθέτως. Βιάζεσαι να πληρώσεις την κονσομασιόν στο γκαρσόνι, δίνοντάς του καλό πουρμπουάρ, παίρνεις την πλαγγόνα αγκαζέ, την πηγαίνεις σ’ ένα μπαρ για σοφτ ντρινκς, αρχίζεις καυτό φλερτ, το συνεχίζεις σ’ ένα ρεστωράν με μενύ α λα καρτ εκλεκτό, κι ακολουθεί χορός σ’ ένα νάιτ κλαμπ, με φώτα ταμιζέ, τσικ-του-τσίκ (κανένα λικνιστικό μπλουζ) και γλυκόλογα ψιθυριστά, «σουίτυ, ντάρλιγκ, είσαι σαν σταρ…» κι όποιον πάρει ο χάρος. Γιατί σας τα γράφω όλ’ αυτά; Σας τα γράφω ώστε την προσεχή φορά που μια κοπέλα σάς πει πως είναι πλαγγόνα να το ξέρετε. Δεν είναι το τέλος. Είναι η αρχή… κ. Ντάκουορθ. Η αρχή.

από το βιβλίο του Γιάννη Χάρη, «Η γλώσσα, τα λάθη και τα πάθη», που συγκεντρώνει τις επιφυλλίδες των Νέων, 1999-2003 (κατηγορία “γλωσσικά Α”) http://yannisharis.blogspot.com/