0
0
Read Time:3 Minute, 40 Second
Η σωκρατική ειρωνεία αποτελεί μια από τις βασικές μεθόδους και αρχές της σωκρατικής διδασκαλίας η οποία εκδηλωνόταν κυρίως μέσα από την πραγματική ή προσποιημένη άγνοια: «ἓν οἶδα, ὅτι οὐδέν οἶδα»(ένα πράγμα γνωρίζω, ότι δεν γνωρίζω τίποτα). Η σωκρατική ειρωνεία αποτελεί έναν τρόπο απελευθέρωσης του ανθρώπου από τον άκαμπτο δογματισμό και την αυθεντία.
Σύμφωνα με μια ρήση του Μαντείου των Δελφών, ο Σωκράτης θεωρήθηκε ο σοφότερος άνθρωπος όλων. Όταν ο ίδιος το πληροφορήθηκε, απόρησε, γιατί ήξερε ότι δεν ήταν σοφός. Δεν μπορούσε, όμως, να πιστέψει ότι ένας θεός θα έλεγε ψέματα. Για τον λόγο αυτό πλησίαζε κάποιους φημισμένους για τη σοφία τους ανθρώπους της εποχής, για να διαπιστώσει τί ήξερε αυτός που ίσως δεν το γνώριζαν εκείνοι. Όμως, του δημιουργήθηκαν αμφιβολίες γιατί διαπίστωνε μέσα από τις ερωτήσεις τους ότι τελικά δεν ήταν και τόσο σοφοί όσο νόμιζαν, αλλά ούτε κι ο ίδιος. Εκείνο, όμως, που διέκρινε τον Σωκράτη ήταν ότι είχε επίγνωση της άγνοιάς του («ἓν οἶδα, ὅτι οὐδέν οἶδα»). Ποτέ δεν διατύπωνε την γνώμη του και ό,τι προέκυπτε ως απάντηση το εκμαίευε από τους άλλους (μαιευτική τέχνη). Επιδίωκε να γκρεμίσει την αυτάρκεια, την αυτοπεποίθηση, την οίηση, να οδηγήσει τον ομιλητή σε αντίφαση με τον εαυτό του και τελικά να ομολογήσει την άγνοιά του. Ο Σωκράτης, λοιπόν, ακόμη και αν ήξερε κάτι σχετικά με τα ζητήματα που έπρεπε να συζητηθούν, προσποιούνταν ότι το αγνοούσε. Αυτό τον βοηθούσε να αντιμετωπίζει τα πράγματα χωρίς προκαταλήψεις. Στις συζητήσεις που διεξήγαγε επιχειρούσε, θέτοντας κατάλληλες ερωτήσεις στους συνομιλητές του, να τους ενθαρρύνει να αποβάλουν κάθε προκατάληψη. Στη συνέχεια, αφού τους προέτρεπε να ερευνήσουν το υπό εξέταση ζήτημα από όλες τις πλευρές του, τους ενθάρρυνε να διατυπώσουν τον ορισμό της έννοιάς του, να γεννήσουν την δική τους αλήθεια. Πίστευε ότι ο καλύτερος τρόπος να μάθεις κάτι, είναι να το ανακαλύψεις μόνος σου. Οι γνώσεις ασφαλώς και μεταλαμπαδεύονται από τον δάσκαλο στους μαθητές του. Όμως, ο Σωκράτης ενδιαφερόταν όχι για την πληροφορία, την απλή γνώση, αλλά κυρίως για τον τρόπο σκέψης και το γοητευτικό και δαιδαλώδες κυνήγι της γνώσης.
Αυτή η στάση του ενέπνευσε εναντίον του αντιφατικά αισθήματα, θαυμασμό αλλά και απέχθεια και μίσος. Ένας άνθρωπος που πάσχιζε να αποδείξει προκλητικά σχεδόν την άγνοια όσων επιφανών θεωρούνταν σοφοί σίγουρα συνιστούσε απειλή. Άλλωστε η ειρωνεία του είχε ως στόχο ακόμα και τον χρησμό του Απόλλωνα: ποιος ήταν αυτός άραγε που αμφισβήτησε στην ουσία την θεϊκή εκτίμηση ισχυριζόμενος ότι δεν αξίζει τον τίτλο του σοφότερου άνδρα;
Ο Σωκράτης δεν ήταν άθεος, ήταν είρωνας και έκανε την ειρωνεία όπλο της σκέψης και της αναζήτησης της φιλοσοφικής έρευνας. Απέναντι στην αμφισβήτηση αντιπαρέθετε μια θετική αμφισβήτηση. Έτσι, αμφισβητούσε τις παραδοσιακές αρχές και αξίες και αναζητούσε την βαθύτερη αλήθεια των πραγμάτων, την πρώτη, την αναλλοίωτη. Και στο σημείο αυτό έγκειται και η διαφορά του με τους σοφιστές. Οι σοφιστές στον αντίποδα πρέσβευαν ότι δεν υπάρχει αντικειμενική και απόλυτη αλήθεια αλλά μόνο σχετική και η δική τους αμφισβήτηση κατέληγε στην άρνηση: αφού δεν μπορεί κανείς να ανακαλύψει την αλήθεια, αλήθεια δεν υπάρχει, κι αν υπάρχει δεν έχει καμία σημασία, διότι δεν μας επηρεάζει.
Ο Σωκράτης κατηγορήθηκε για ασέβεια προς τη θρησκεία της πατρίδας του, για το περίφημο “καινό δαιμόνιο“, την θεότητα, δηλαδή, που θεωρούσαν ότι κατοικούσε μέσα του και τον συμβούλευε ως μια εσωτερική φωνή. Επίσης, κατηγορήθηκε για διαφθορά των νέων που τον ακολουθούσαν, οι οποίοι τον έβλεπαν να αποκαλύπτει απροκάλυπτα στην αγορά την ψευδή σοφία των σοφιστών και δημαγωγών και γοητεύονταν από την αναζήτηση της ουσίας των πραγμάτων και της αλήθειας. Διακρινόταν για φιλελευθερισμό και θεωρήθηκε ανατρεπτικός. Ουσιαστικό κίνητρο, όμως, υπήρξε η αντιζηλία του με σημαντικούς άνδρες της εποχής. Κρίθηκε, συνεπώς, επικίνδυνος και προτάθηκε ως τιμωρία η θανατική ποινή. Η σωκρατική ειρωνεία δεν είναι άσχετη ακόμα και με την εξέλιξη αυτή: Όταν του δόθηκε, λοιπόν, ο λόγος προκειμένου, κατά τον νόμο, να προτείνει και αυτός μια ποινή, ο Σωκράτης, αντί να προτείνει λ,χ. την εξορία, πρότεινε με περιφρόνηση προς το δικαστήριο και προς τον θάνατο να τιμηθεί με σίτιση στο πρυτανείο.
Από τον διάλογο του Πλάτωνα “Κρίτων” μαθαίνουμε ότι ο Σωκράτης θα μπορούσε να σωθεί, αν ήθελε, αφού οι μαθητές του είχαν την δυνατότητα να τον βοηθήσουν να αποδράσει. Ο Σωκράτης αρνήθηκε και, ως νομοταγής πολίτης και αληθινός φιλόσοφος, περίμενε τον θάνατο ειρηνικά και γαλήνια και ήπιε το κώνειο, όπως πρόσταζε ο νόμος.
Η συνεισφορά του Σωκράτη στη φιλοσοφική σκέψη είναι ανυπέρβλητη και ο αριθμός των στοχαστών που ενέπνευσε αναρίθμητος.
Πηγές:
www.solon.org.gr
archeia.moec.gov
pronoos.blogspot.com
Happy
0 %
Sad
0 %
Excited
0 %
Sleepy
0 %
Angry
0 %
Surprise
0 %