Λογοτεχνία Γ’ Λυκείου – Γλωσσάρι, Σχεδιάγραμμα: Φάκελος Υλικού – Δίκτυα Κειμένων

0 0

Της Μίρκας Καμά

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ– ΦΑΚΕΛΟΣ ΥΛΙΚΟΥ – ΔΙΚΤΥΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ

ΓΛΩΣΣΑΡΙ– ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ = Κατασκευή μιας πραγματικότητας

Ο συγγραφέας επιλέγει συγκεκριμένα στοιχεία από την πραγματικότητα, μέσα από μια συγκεκριμένη φιλοσοφική θεώρηση και στάση ζωής για να αποδώσει αυτό που ΠΙΣΤΕΥΕΙ ότι συνέβη.

Η επιλογή αφορά στα εξής στοιχεία:

• Είδος
• Τίτλο
• Δομή
• Συγκείμενο (= στοιχεία πραγματικότητας που επιλέγει να περάσει στο έργο)
• Διακειμενικότητα (= τα λογοτεχνικά έργα με τα οποία συνομιλεί ρητά ή άρρητα)
• Χαρακτήρες που σκιαγραφεί και παρουσιάζει
• Ύφος κειμένου
• Ερωτήματα που θέλει να προκαλέσει

Μορφές αναπαράστασης

Α. Ως προς τον βαθμό απόκρυψης της πραγματικότητας (αλληγορία, συμβολισμός)

Β. Ως προς τον βαθμό μεταμόρφωσης της πραγματικότητας (Ρεαλισμός, Νατουραλισμός, Υπερρεαλισμός)

Γ. Ως προς τον βαθμό απόκρυψης και μεταμόρφωσης της πραγματικότητας (ειρωνία)

ΙΣΤΟΡΙΑ vs ΑΦΗΓΗΣΗ

Ιστορία = Η γραμμική ακολουθία γεγονότων (Οι περιπέτειες επιστροφής του Οδυσσέα)

Αφήγηση= Η κειμενική διευθέτηση των γεγονότων (Οδύσσεια)

ΑΦΗΓΗΤΗΣ vs ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ = Αυτός που εκφέρει τον λόγο

Αφηγητής – Σε αφηγηματικά κείμενα

Ποιητικό υποκείμενο – Σε ποιήματα

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

1. Είδος αφηγητή
2. Χρόνος αφήγησης
3. Διάρκεια της ιστορίας
4. Συχνότητα εμφάνισης ενός γεγονότος
5. Είδος εστίασης

Είδος αφηγητή

1. Αυτοδιηγητικός = Αφηγητής πρωταγωνιστής
2. Ομοδιηγητικός = Αφηγητής απλώς συμμετέχων
3. Ετεροδιηγητικός = Αφηγητής αφηγούμενος την ιστορία κάποιου άλλου

  *Βλέπε και παντογνώστης στο «είδος εστίασης»

Χρόνος αφήγησης

1. Ανάληψη /Αναδρομική αφήγηση = Διακόπτεται η σειρά των γεγονότων της ιστορίας και υπάρχει αναδρομή στο παρελθόν
2. Πρόληψη /Πρόδρομη αφήγηση= Παρεμβάλλονται μελλοντικά γεγονότα
3. In medias res = H αφήγηση αρχίζει από το μέσον της ιστορίας

Διάρκεια της ιστορίας (Δε συμπίπτει με τη διάρκεια της αφήγησης)

1. Επιβράδυνση : Χρόνος αφήγησης > Χρόνος ιστορίας

Περιγραφή, σχόλια του αφηγητή

2. Επιτάχυνση: Χρόνος αφήγησης < Χρόνος ιστορίας

          Περιλήψεις, ελλείψεις

3. Ταύτιση χρόνων: Χρόνος αφήγησης = Χρόνος ιστορίας

          ΔΙΑΛΟΓΟΣ

Συχνότητα εμφάνισης ενός γεγονότος

1. Επαναληπτική αφήγηση: Ένα περιστατικό της ιστορίας ή (και) ολόκληρη η ιστορία (συνήθως μέσα από διαφορετικές οπτικές γωνίες) αναφέρεται περισσότερες φορές στην αφήγηση
2. Θαμιστική αφήγηση: Ένα γεγονός που συνέβη πολλές φορές στην ιστορία αναφέρεται μια φορά στην αφήγηση

Είδος εστίασης

1. Μηδενική εστίαση: Ο αφηγητής ξέρει περισσότερα ( >) από τα πρόσωπα-ήρωες της αφήγησης = ΠΑΝΤΟΓΝΩΣΤΗΣ ΑΦΗΓΗΤΗΣ
2. Εσωτερική εστίαση: Ο αφηγητής ξέρει όσα (=) ένα πρόσωπο-ήρωας
3. Εξωτερική εστίαση: Ο αφηγητής ξέρει λιγότερα (<) από τα πρόσωπα-ήρωες

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ

1. Αφήγηση
2. Περιγραφή
3. Διάλογος
4. Εσωτερικός μονόλογος
5. Αφηγηματικό σχόλιο= παρεμβολή σχολίων/σκέψεων του αφηγητή

ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ/ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

1. Λεξιλόγιο/Γλωσσική ιδιοτυπία, ιδίωμα, διάλεκτος του αφηγητή ή ιδιόλεκτο των ηρώων.
2. Γραμματικοί χρόνοι, εγκλίσεις, ρηματικά πρόσωπα που δηλώνουν:

                         -χρονικά επίπεδα

                         – βαθμούς βεβαιότητας ή επιθυμίας

                         – τρόπους απεύθυνσης

3. Στίξη
4. Σχήματα λόγου:

–  Θέση λέξεων στη σειρά του λόγου (κύκλος, ασύνδετο, υπερβατό κλπ)

      – Σημασία λέξεων/φράσεων (μεταφορά παρομοίωση κλπ)

ΔΟΜΗ/ΠΛΟΚΗ

Ποιήματα: ΔΟΜΗ= Κατασκευή και στιχουργική (στροφικότητα, ομοιοκαταληξία/  

                                    ελεύθερος στίχος, μέτρο/ρυθμός)

Αφηγηματικά κείμενα: ΔΟΜΗ= Τρόπος οργάνωσης των γεγονότων της ιστορίας σε 

                                                        σειρά  = ΠΛΟΚΗ

          π.χ. Αρχή-Μέση-Τέλος

           ή   Αρχή και Δέση-Σταδιακή εξέλιξη – Λύση

          ή   Αρχική κατάσταση-Διαδικασία μετασχηματισμού (Πρόκληση-Δράση-Τίμημα) 

               – Τελική κατάσταση

! Στοιχείο πλοκής= Ό,τι δίνει ώθηση στην ιστορία !

ΕΡΜΗΝΕΙΑ = Η απόδοση νοήματος στο κείμενο

Παράγοντες:

1. Η κειμενική κατασκευή
2. Συγκείμενο
3. Υποκειμενική πρόσληψη του αναγνώστη

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟ ΣΧΟΛΙΟ =  Γραπτό σχόλιο, περιορισμένης έκτασης που περιλαμβάνει:

1. την ανάπτυξη του βασικού θέματος (τι λέει το κείμενο)
2. την ανταπόκριση του αναγνώστη σε αυτό (τι σημαίνει για τον αναγνώστη)

ΕΡΩΤΗΜΑ/ΘΕΜΑ

= Το ερώτημα που προκύπτει όταν διαβάζουμε ένα λογοτεχνικό έργο. Δεν είναι μια οποιαδήποτε ερώτηση και η απάντησή της δεν περιέχεται συνήθως ούτε αποκλειστικά στο κείμενο. Το ερώτημα παράγεται από έναν βαθύ πυρήνα σιωπής μέσα στο κείμενο και επιδέχεται πολλές απαντήσεις.

ΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ = Μορφικά στοιχεία

1. Λογοτεχνικό γένος/είδος
2. Γλώσσα
3. Αφηγηματικοί τρόποι
4. Αφηγηματικές τεχνικές
5. Δομή
6. Πλοκή
7. Χαρακτήρες

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΓΕΝΟΣ/ΕΙΔΟΣ

Γένος= Βασικές μορφές της λογοτεχνίας:

1. Ποίηση
2. Πεζογραφία
3. Θέατρο

Διάκριση γένους-είδους με κριτήρια:

– Δομή (σονέτο, επιστολικό μυθιστόρημα)

– Έκταση (διήγημα, νουβέλα)

– Σκοπό/αποτέλεσμα (κωμωδία, τραγωδία)

–  Θέμα (μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας)

Ενδιάμεσες μορφές λογοτεχνικής γραμματείας:

Δοκίμιο, (αυτο) βιογραφία, απομνημονεύματα

ΜΟΤΙΒΟ = Ευδιάκριτος και στερεότυπα επαναλαμβανόμενος θεματικός τύπος ή εκφραστικός τρόπος που επανέρχεται αναλλοίωτα σε ένα λογοτεχνικό έργο ή στο έργο ενός συγγραφέα

Θεματικό μοτίβο: Χαρακτηρίζει τη λογοτεχνική δημιουργία μιας ευρύτερης γεωγραφική περιοχής

π.χ. Βαλκάνια – η θυσία ανθρώπου στα θεμέλια κτίσματος

(Εκ)φραστικό μοτίβο: Τυπικοί στίχοι, κοινοί τόποι, κοινοί τύποι

!! Δεν πρέπει να συνδέεται με το «θέμα» ή τη «θεματική» !!

  π.χ. η ξενιτιά= θεματική

        ο γυρισμός του ξενιτεμένου= το λογοτεχνικό μοτίβο

ΣΥΓΚΕΙΜΕΝΟ = Το πλαίσιο αναφοράς του λογοτεχνικού έργου

α) Ιστορικά

β) Κοινωνικά                                        ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ        

                                                                ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ  ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

γ) Βιογραφικά/Ιδεολογικά

δηλαδή:

• Χώρος-χρόνος (πού+πότε)
• Συνθήκες (ιστορικές, κοινωνικές, οικονομικές του χρόνου συγγραφής)
• Η πολιτεία και το δίκαιό της (άγραφο ή γραπτό)
• Πολιτισμός
• Κουλτούρα
• Θρησκεία

ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ-ΠΡΟΣΩΠΑ = Τα πλασματικά πρόσωπα

Στα αφηγηματικά έργα αναπαριστώνται με:

1. Τη δράση τους
2. Τα λόγια τους
3. Τις σχέσεις τους με άλλους
4. Το πώς οι άλλοι τους βλέπουν
5. Την κατανόηση της ονοματοδοσίας τους
6. Την περιγραφή
7. Τα σχόλια                               του αφηγητή

Εξελίσσονται  μέσα από:

• Τις επιθυμίες
• Τα κίνητρα δράσης
• Την τακτική που ακολουθούν
• Την ηθική διαδρομή
• Τις καταστάσεις ή τα πρόσωπα με τα οποία συνεργάζονται ή συγκρούονται για να πετύχουν τον στόχο τους.

Κεντρικός χαρακτήρας= ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΗΣ

! Σε σύγχρονες αφηγήσεις υπάρχουν πολλοί πρωταγωνιστές και τα πρόσωπα συμπληρώνουν το ένα το άλλο.

Μίρκα Καμά*

Κλασική Φιλόλογος στο 1ο ΓΕΛ Ευόσμου Θεσσαλονίκης/  Μεταπτυχιακός τίτλος στη Γλωσσοδιδακτική / Καθηγήτρια Μουσικής- πιάνου /  Eπιμόρφωση στη «Μουσικοκινητική αγωγή» στο Καποδιστριακό Αθηνών. – Προπτυχιακή φοιτήτρια στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών Α.Π.Θ. e-mail:mirka.kama[at]gmail.com

Πηγή : https://www.schooltime.gr/

About Post Author

stratilio

Happy

0 0 %

Sad

0 0 %

Excited

0 0 %

Sleepy

0 0 %

Angry

0 0 %

Surprise

0 0 %