ΠΡΟΟΙΜΙΟ 1-3
(1-3) Κύριοι βουλευτές, αν δε γνώριζα καλά ότι οι κατήγοροι θέλουν να με βλάψουν με κάθε τρόπο, θα τους χρωστούσα μεγάλη χάρη γι’ αυτή την κατηγορία.Γιατί νομίζω ότι για όσους έχουν κατηγορηθεί άδικα, αυτοί είναι αίτιοι μεγάλων αγαθών ,που θα τους ανάγκαζαν να υποβληθούν σε έλεγχο για τις μέχρι τώρα πράξεις της ζωής τους .Γιατί εγώ έχω τόση μεγάλη πεποίθηση στον εαυτό μου ,ώστε έχω την ελπίδα και αν κάποιος τυχαίνει να διάκειται απέναντί μου με αντιπάθεια ,όταν με ακούσει να μιλάω για όσα έχουν πραχθεί από μένα ότι θα θα μετανιώσει και θα με θεωρήσει καλύτερο στο μέλλον.Εχω λοιπόν την αξίωση ,κύριοι βουλευτές ,να μην ωφεληθώ τίποτα ακόμη .αν σας αποδείξω μόνον αυτό ,ότι δηλαδή διάκειμαι ευνοϊκά με το υπάρχον δημοκρατικό πολίτευμα και ότι έχω αναγκαστεί να μετέχω στους ίδιους κινδύνους με σας . Αν όμως φαίνομαι ότι έχω ζήσει με σωφροσύνη και σχετικά με τα υπόλοιπα και (ότι έχω ζήσει ) πολύ διαφορετικά από τη φήμη και αντίθετα από τις διαδόσεις των αντιπάλων μου σας παρακαλώ εμένα να εγκρίνετε για βουλευτή και αυτούς να τους θεωρείτε ότι είναι φαύλοι (κακοί πολίτες).Πρωτα λοιπόν, θα αποδείξω ότι δεν ήμουν στην τάξη των ιππέων ,ούτε ζούσα στην πόλη κατά την περίοδο των τριάντα (τυράννων ) ,ούτε πήρα μέρος στο τότε καθεστώς .
ΔΙΗΓΗΣΗ -ΑΠΟΔΕΙΞΗ 4-19
(4-5) Ο πατέρας δηλαδή ,πριν από τη συμφορά στον Ελλήσποντο ,μας απέστειλε στο Σάτυρο,που ήταν βασιλιάς του Πόντου,για να περάσουμε τον καιρό μας και ούτε ζούσαμε εδώ στην πατρίδα ,όταν γκρεμίζονταν τα τείχη ,ούτε όταν άλλαζε το πολίτευμα ,αλλά επιστρέψαμε πέντε μέρες νωρίτερα ,προτού κατεβούν στον Πειραιά από τη Φυλή ,όσοι βρίσκονταν εκεί.Και αλήθεια ούτε ήταν φυσικό να θέλουμε να μετέχουμε σε ξένους κινδύνους ,επειδή είχαμε φτάσει σε τέτοια κρίσιμη στιγμή ,ούτε εκείνοι φαίνεται να είχαν τέτοια γνώμη ,ώστε να δώσουν μερίδιο από το πολίτευμα και σ’ εκείνους που ήταν μακριά από την πατρίδα τους και σ’ αυτούς που δε διέπραξαν κανένα κακό,αλλά αντίθετα στερούσαν από τα πολιτικά δικαιώματα και εκείνους που μαζί τους κατέλυσαν τη δημοκρατία.
(6-7) Κι έπειτα βέβαια είναι ανόητο να εξετάζει κανείς αυτούς που υπηρέτησαν την τάξη των ιππέων από την ξύλινη πινακίδα .Γιατί σ’ αυτή δεν υπάρχουν βέβαια πολλοί από αυτούς που παραδέχονται ότι ήταν ιππείς ,ενώ είναι καταγεγραμμένοι μερικοί από εκείνους που είχαν φύγει από την πατρίδα .Αλλά εκείνος (ο κατάλογος της πινακίδας) είναι μεγάλη απόδειξη ΄ όταν δηλαδή ξαναγυρίσατε στην πατρίδα ,αποφασίσατε με ψηφοφορία να σας αποδώσουν οι φύλαρχοι κατάλογο αυτών που διετέλεσαν ιππείς,για να εισπράξετε πίσω απ’ αυτους τις χρηματικές επιχορηγήσεις.Κανένας λοιπόν δεν μπορεί να αποδέιξει ,ούτε ότι εγώ αναφέρθηκα από τους φύλαρχους ,ούτε ότι απραδόθηκα στους συνδίκους, ούτε ότι κατέβαλα τη χρηματική επιχορήγηση .Και όμως είναι εύκολο σ’ όλους να καταλάβουν αυτό, ότι δηλαδή ήταν υποχρεωτικό στους φυλαρχους να ζημιώνονται οι ίδιοι ,αν δε φανέρωναν αυτούς που είχαν πάρει τη χρηματική επιχορήγηση.Επομένως ,θα μπορούσατε να πιστεύετε σ’ εκείνους τους καταλόγους πολύ πιο δίκαια παρά σ’ αυτές ΄ γιατί απ’ αυτές ήταν εύκολο σ’ όποιον ήθελε να σβηστεί το όνομά του ,ενώ σ’ εκείνους ήταν υποχρεωτικό ν’ αναφερθούν από τους φύλαρχους εκείνοι που υπηρέτησαν ως ιππείς.
(8-9) Και ακόμη,κύριοι βουλευτές, αν βέβαια υπηρέτησα ως ιππέας ,δε θα το αρνιόμουν με επιμονή σαν να είχα κάνει κάτι φοβερό ,αλλά θα είχα την αξίωση να εγκριθώ ως βουλευτής κατόπιν δοκιμασίας ,αν θα αποδείκνυα ότι κανένας από τους συμπολίτες μου δεν έχει κακοποιηθεί από μενα.Και βλέπω ότι κι εσείς έχετε αυτή τη γνώμη και ότι πολλοί βέβαια από εκείνους που τότε υπηρέτησαν ως ιππείς είναι τώρα βουλευτές και ότι πολλοί από αυτούς έχουν εκλεγεί στρατηγοί και ίππαρχοι.Επομένως ,να θεωρείτε ότι δεν κάνω αυτή την απολογία για τίποτε άλλο ,παρά γιατί τόλμησαν να πουν ψεύδη εναντίον μου ολοφάνερα.Σε παρακαλώ λοιπόν ,ανέβα και μαρτύρησε για μένα.Γι’ αυτή λοιπόν την κατηγορία δε γνωρίζω αν πρέπει να λέω περισσότερα΄ μου φαίνεται ,όμως ,κύριοι βουλευτές ,ότι αρμόζει να απολογείται στους άλλους δικαστικούς αγώνες γι’ αυτές μόνες τις κατηγορίες στις δοκιμασίες όμως είναι δίκαιο να λογοδοτεί για όλη του τη ζωή.Σας παρακαλώ λοιπόν, να με ακούσετε ευνοϊκά.Και θα απολογηθώ όσο το δυνατό πιο σύντομα.
(10) Εγώ λοιπόν, αν και δε μου απέμεινε μεγάλη περιουσία ,εξαιτίας των συμφορών και του πατέρα μου και της πόλης ,πάντρεψα δυο αδελφές προσφέροντας στην καθεμιά ως προίκα τριάντα μνες και μοίρασα την πατρική πειουσία με τον αδελφό μου έτσι ,ώστε να ομολογεί εκείνος ότι έχει περισσότερα από μένα από την πατρική περιουσία και σε σχέση με όλους γενικά τους άλλους έχω ζήσει έτσι ,ώστε καμιά αφορμή παραπόνου να μην υπάρξει εναντίον μου ποτε ως τώρα ούτε με μένα (από τους συμπολίτες μου).
(11-12) Και την ιδιωτική μου ζωή, έτσι έχω τακτοποιήσει.Σχετικά όμως με τα κοινά νομίζω ότι είναι για μένα πολύ μεγάλη απόδειξη της δικής μου κοσμιότητας, ότι όσοι από τους νεώτερους τυχαίνει να περνούν τον καιρό τους στα ζάρια ή στα ποτά ή σε τέτοιες ακολασίες θα δείτε όλους αυτούς να είναι αντίπαλοί μου και να εφευρίσκουν αυτοί παρα πολούς μύθους για μένα και να λένε πάρα πολλά ψέμματα.Και όμως είναι φανερό ότι ,αν επιθυμούσαμε τα ίδια πράγματα ,δε θα είχαν για μένα την ίδια γνώμη.Και ακόμη ,κύριοι βουλευτές ,κανείς δε θα μπορούσε να αποδείξει ότι έχει γίνει για μένα ,ούτε αισχρή ιδιωτική δίκη,ούτε δημόσια ,ούτε μήνυση για δημόσιο αδίκημα΄ και όμως βλέπετε ότι άλλοι έχουν μπλεχτεί πολλές φορές σε τέτοιους δικαστικούς αγώνες .Σχετικά λοιπόν με τις εκστρατείες και τους κινδύνους απέναντι στους εχθρούς ,εξετάστε κατά ποιο τρόπο εκτελώ το χρέος μου προς την πόλη.
(13) Πρώτα δηλαδή , όταν συνάψατε συμμαχία με τους Βοιωτούς και έπρεπε να σπέυσετε σε βοήθειά τους στην Αλίατρο ,αν και είχα γραφτεί στον κατάλογο από τον Ορθόβουλο να υπηρετώ στους ιππείς ,επειδή έβλεπα ότι για τους ιππείς όλοι νόμιζαν ότι έπρεπε να υπάρχει ασφάλεια ,ενώ αντίθετα για τους οπλίτες θεωρούσαν ότι θα υπάρξει κίνδυνος ,μολονότι άλλοι ανέβηκαν στα άλογα χωρίς δοκιμασία κατά παράβαση του νόμου,εγώ,αφού παρουσιάστηκα στον Ορθόβουλο, του είπα να με διαγράψει από τον κατάλογο (των ιππέων), επειδή νόμιζα ότι είναι αισχρό να εκστρατεύω ,αφού ετοιμάσω για τον εαυτό μου ασφάλεια ,ενώ ο λαός επροκειτο να διατρέχει κινδύνους .Σε παρακαλώ λοιπόν, ανέβα στο βήμα Ορθόβουλε για μένα.
ΜΑΡΤΥΡΙΑ
(14) Οταν λοιπόν συγκεντρώθηκαν οι συνδημότες μου πριν από την εκστρατεία ,επειδή ήξερα πως μερικοί από αυτούς ήταν έντιμοι πολίτες και πρόθυμοι, αλλά ότι στερούνταν των αναγκαίων μέσων (για τον οπλισμό και τη συντήρησή τους) ,πρότεινα ότι πρέπει οι εύποροι να δίνουν τα απαραίτητα μέσα στους άπορους.Και δεν έδινα αυτή τη συμβουλή μόνο στους άλλους ,αλλά κι εγώ ο ίδιος έδωσα σε δυο άνδρες τριάντα δραχμές στον καθένα ,όχι γιατί τάχα είχα αποκτήσει πολλά ,αλλά για να γίνει αυτό παράδειγμα στους άλλους .Και παρακαλώ ,ανεβείτε στο βήμα για μένα.
ΜΑΡΤΥΡΕΣ
(15-16) Μετά απ΄αυτά λοιπόν, κύριοι βουλευτές, όταν έγινε η εκστρατεία στην Κόρινθο και όταν όλοι προέβλεπαν ότι θα παραστεί ανάγκη να διατρέξουμε κίνδυνο ,ενώ άλλοι οπισθοχωρούσαν ,εγώ κατόρθωσα ,ώστε να πολεμώ κατά των εχθρών παραταγμένος στην πρώτη γραμμή, αν και ηττήθηκε η δική μας φυλή και σκοτώθηκαν πάρα πλλοί,αποχώρησα αργότερα από τον καυχησιάρη Στειριέα που είχε κατηγορήσει για δειλία όλους τους ανθρώπους.Και ύστερα από λίγες μέρες μετά από αυτά , όταν είχαν καταλειφθεί οχυρές τοποθεσίες στην Κόρινθο, ώστε να μην μπορούν οι εχθροί να διέλθουν και όταν ο Αγησίλαος εισέβαλε στη Βοιωτία,(και) όταν αποφάσισαν οι άρχοντες να αποσπάσουν μερικά τμήματα στρατού για να βοηθήσουν ,αν και όλοι γενικά φοβόντουσαν ,γιατί ήταν φοβερό να πέσουν σε άλλο κίνδυνο,ενώ είχαν σωθεί λίγο πρωτίτερα μόλις και μετά βίας,εγώ ,αφού παρουσιάστηκα ,παρακαλούσα τον ταξίαρχο να στείλει το τάγμα μας χωρίς κλήρωση.
(17) Συνεπώς, αν μερικοί από σας εξοργίζονται εναντίον εκείνων που έχουν την αξίωση να ασχολούνται με τα δημόσια πράγματα ,αλλά δραπετέυουν απ΄τους κινδύνους ,δε θα μπορούσαν δίκαια να έχουν τη γνώμη αυτή για μένα.Γιατί όχι μόνο εκτελούσα με προθυμία τις διαταγές ,αλλά τολμούσα και να εκτίθεμαι σε κινδύνους .Και ε΄κανα αυτά όχι γιατί νόμιζα ότι δεν είναι φοβερό να πολεμώ κατά των Λακεδαιμονίων ,αλλά για να βρίσκω το δίκιο μου θεωρούμενος από σας καλύτερος γι΄ αυτά ,αν κάποτε μπλεκόμουν σε δικαστικό αγώνα άδικα.Παρακαλώ για χάρη μου ανεβείτε στο βήμα ως μάρτυρες αυτών.
(18-19) Από καμμιά λοιπόν,από τις άλλες εκστρατείες και φρουρές δεν υπήρξα μέχρι τώρα απών ,αλλά εκστράτευα όλο το χρόνο με τους πρώτους κι αποχωρούσα με τους τελευταίους.Και βέβαια πρέπει να κρίνει κανείς αυτούς που πολιτεύονται με φιλοτιμία και ευπρέπεια από τέτοιου είδους γενναίες πράξεις,αλλά όχι αν κάποιος έχει μακρά κόμη να τον μισείτς γι΄ αυτό.Γιατί τέτοιες βέβαια ενέργειες ούτε τους απλούς πολίτες βλάπτουν ,ούτε την πόλη ,αλλά όλοι γενικά εσείς ωφελείσθε απ΄ αυτούς που θέλουν να πολεμούν εναντίον των εχθρών.Επομένως δεν αξίζει ,κύριοι βουλευτές ,ούτε ν΄ αγαπάτε ,ούτε να μισείτε κανένα από την εξωτερική του εμφάνιση ,αλλά να κρίνετε από τις πράξεις .Γιατί όλοι βέβαια αίτιοι μεγάλων κακών ,αν και μιλούν λίγο και ντύνονται σεμνά και άλλοι μολονότι αδιαφορούν γι΄ αυτού του είδους τα πράγματα έχουν προσφέρει σε σας πολλά καλά.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ 20-21
(20-21) Και κατάλαβα πλέον ,κύριοι βουλευτές , ότι μερικού αγανακτούν εναντίον μου και γι΄ αυτά,επειδή λοιπόν επιχέιρησα να μιλήσω ενώπιον του λαού ,αν και ήμουν νεώτερος .Εγώ ,βέβαια ,στην αρχή αναγκάστηκα να μιλήσω δημόσια για τις ατομικές μου υποθέσεις ,έπειτα όμως νομίζω κι ο ίδιος ότι έδειξα φιλοδοξία μεγαλύτερη από αυτή που έπρεπε ,από τη μια μεριά βέβαια επειδή θυμήθηκα τους προγόνους μου ,ότι καθόλου δεν είχαν πάψει να ασχολούνται με τις υποθέσεις της πόλης ,και από την άλλη μεριά ,επειδή έβλεπα ότι εσείς θεωρούσατε ότι μόνο οι άνθρωποι αυτής της κατηγορίας είναι άξιοι (για κάτι). Ωστε ποιος δε θα παρακινείτο να ενεργεί και να μιλεί για το καλό της πόλης ,αν έβλεπε ότι εσείς έχετε αυτή τη γνώμη ; Και ακόμη, γιατί θα αγανακτούσατε εναντίον τέτοιων ανθρώπων ; Γιατί δεν υπάρχουν άλλοι κριτές γι΄ αυτούς ,αλλά εσείς.