Μεγάλη Πρέσπα: Οι τρεις διαφορετικές όψεις της λίμνης

Μικρή Πρέσπα δεν είναι τόσο μικρή όσο νόμιζα και η Μεγάλη, όταν φυσάει, έχει κύμα. Οι πρώτες εντυπώσεις από τις δύο λίμνες, για τις οποίες καμαρώνουν τρεις λαοί, είναι θέαμα μοναδικό. Δεν είναι μια μικρή και μια μεγάλη λίμνη. Είναι μια μεγάλη λίμνη, που ακούει στο όνομα Μικρή Πρέσπα και απλώνεται μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας, και μια «πεπερασμένη» θάλασσα, μήκους έως και 27 χλμ. και πλάτους έως και 17 χλμ., η Μεγάλη Πρέσπα, που ανήκει στην Ελλάδα, την Αλβανία και τη FYROM.
Βρισκόμαστε στον ακριτικό νομό Φλώρινας και ετοιμαζόμαστε να γυρίσουμε και να γνωρίσουμε την ανεπτυγμένη, αγροτικά και τουριστικά, ελληνική πλευρά (και συγκεκριμένα κάποια από τα χωριά του δήμου που βρίσκονται στο λεκανοπέδιο των δύο λιμνών), για να ακολουθήσουν τα σλαβόφωνα χωριά του αλβανικού δήμου Πρεσπών και, τέλος, ο ομώνυμος δήμος στη FYROM με την πόλη Ρέζεν και τα 44 χωριά (από τα 68 παραλίμνια και μη και των τριών πλευρών). Σύνολο κατοίκων 24.100, εκ των οποίων οι 14.000 ζουν στο Ρέζεν.
ΕΛΛΑΔΑ
Ο Βασίλης, με καταγωγή από τη Δράμα και μόνιμος κάτοικος Αγίου Γερμανού Πρεσπών ήδη από το 1981, είναι ο οδηγός μας. Γνωρίζει την περιοχή απέξω κι ανακατωτά, έχει βάρκα στο χωριό Ψαράδες, όπου οργανώνει βαρκάδες στα ελληνικά ύδατα της Μεγάλης Πρέσπας, συνδυασμένες με ξεναγήσεις, και τέλος διατηρεί δικό του καζάνι. Σκοπός του, όπως καμαρώνει ο ίδιος, να… μεθάει τον κόσμο! Τέτοια εποχή μάλλον εκεί θα τον βρείτε.
Αγιος Γερμανός (1.050 μ. υψόμετρο). Γυρίζοντας, μαζί του, στις γειτονιές του χωριού, βλέπουμε σπίτια σύγχρονα αλλά και εγκαταλελειμμένα. Με το τέλος του Εμφυλίου (θέμα «δύσκολο», για το οποίο δεν θα πούμε περισσότερα, αν και άνοιξε ξανά πρόσφατα με αφορμή την ταινία του Παντελή Βούλγαρη «Ψυχή Βαθιά»), δεν είναι λίγοι οι κάτοικοι που εγκατέλειψαν τα γύρω χωριά, τα οποία σήμερα κατοικούνται σε μεγάλο βαθμό από Βλάχους και Πόντιους, που μετοίκησαν εδώ τη δεκαετία του ’50. Βεβαίως, υπάρχουν και αρκετοί κάτοικοι οι οποίοι είτε επέστρεψαν είτε δεν έφυγαν ποτέ και, όπως και οι περισσότεροι γείτονές τους (σε Αλβανία και FYROM) γύρω από τη λίμνη, εκτός από ελληνικά μιλούν και σλαβικά ή, μάλλον λόγω της διαλέκτου, σλαβομακεδονικά.

Μπαίνουμε στην παλιά εκκλησία του Αγίου Γερμανού, πιθανότατα του 1050, η οποία βρίσκεται ακριβώς δίπλα στον νεότερο και μεγαλύτερο ναό του 1882 και γιορτάζει κάθε χρόνο στις 12 Μαΐου. Εδώ (στον παλιό Αγιο Γερμανό), ακόμη και σήμερα, το βράδυ της 11ης Μαΐου γυναίκες από το χωριό κοιμούνται μέσα στο ναό «για το καλό», ενώ για τον ίδιο σκοπό φροντίζουν να παίρνουν και από λίγη μπογιά από τις παμπάλαιες τοιχογραφίες του. Το ψηλό καμπαναριό μπροστά είναι του 1912 και χτίστηκε αμέσως μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους. Η δε εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, που επισκεπτόμαστε στη συνέχεια, είναι χτισμένη στα μέσα του 18ου αιώνα και διαθέτει ενδιαφέρουσες λαϊκότροπες αγιογραφίες, που η καθεμία «περνάει» τα δικά της προεπαναστατικά μηνύματα.
Με τον Βασίλη παρέα αποκτάμε πολλές καινούργιες γνώσεις, όπως το ότι μπορούμε να καταλάβουμε την ηλικία των ναών από… τα κεραμίδια τους αλλά και το ότι το εντοιχισμένο πέτρινο μελίσσι που διακρίνουμε (με τη βοήθειά του φυσικά) στην άκρη του χωριού είναι από τα λίγα που υπάρχουν στην Ελλάδα και είναι χτισμένο έτσι ώστε να προστατεύεται από τις αρκούδες!
Ο Αγιος Γερμανός, λόγω του «Παλιορέματος» που τον διατρέχει (και στο οποίο διαβιεί ένα σπάνιο είδος άγριας πέστροφας), φιλοξενεί πολλούς νερόμυλους αλλά και τέσσερα γεφύρια συν ένα στην πλατεία του χωριού (σ.σ.: το Παλιόρεμα διατρέχει και τον Λαιμό). Εδώ, επίσης, λειτουργεί παιδική δανειστική βιβλιοθήκη αλλά και το Κέντρο Πληροφόρησης της Εταιρείας Προστασίας Πρεσπών, όπου μπορείτε να ενημερωθείτε για το φυσικό περιβάλλον και τις ανθρώπινες δραστηριότητεςτης περιοχής, αλλά και να παρακολουθήσετε οργανωμένες ξεναγήσεις με ειδικευμένους ξεναγούς.
Φεύγοντας, από τον περιφερειακό δρόμο, σταματάμε μπροστά σε ένα ξεχωριστό θέαμα. Δύο δέντρα, στηριζόμενα αποκλειστικά στις ρίζες τους, κρέμονται κυριολεκτικά στον αέρα. Μια αναμνηστική φωτογραφία, και συνεχίζουμε για τον επόμενό μας προορισμό.
Λαιμός. Πρόκειται για την έδρα του Δήμου Πρεσπών (γεωγραφικά, ερχόμενοι είτε από Καστοριά είτε από Φλώρινα, προηγείται του Αγίου Γερμανού) και είναι χτισμένος στα 900 μ. Στη δεκαετία του ’60 υπήρξε εμπορικό κέντρο της περιοχής, ενώ σήμερα έχει περίπου 250 μόνιμους κατοίκους και φιλοξενεί Δημοτική Βιβλιοθήκη, λαογραφική συλλογή, το γυμνάσιο και το λύκειο (ή, πιο σωστά, γυμνάσιο με λυκειακές τάξεις).
«Εδώ έχει εννέα μήνες χειμώνα και τρεις μήνες βαρυχειμωνιά», δίνει το στίγμα του καιρού στο απώτατο βορειοδυτικό άκρο της χώρας ο καθηγητής Τάσος Μπατμάς και εμείς, ενώ έχουμε επισκεφτεί τον τόπο φθινόπωρο, αρχίζουμε και φανταζόμαστε πώς θα ήταν μια ολιγοήμερη εκδρομή το χειμώνα με τα χιόνια.
«Η ζωή εδώ είναι ωραία. Την έχουμε συνηθίσει», λέει χαμογελώντας η Βέρα, η οποία ζει με την οικογένειά της στον Αγιο Αχίλλειο· το νησάκι της Μικρής Πρέσπας, των 20 – 25 μόνιμων κατοίκων, που συνδέεται με τη στεριά μόλις τα τελευταία εννέα χρόνια, οπότε και κατασκευάστηκε γέφυρα μήκους 630 μ. (και έφτασε έως εδώ και ο τουρισμός). Εμείς, πάλι, θα τη χαρακτηρίσουμε «ωραία και δύσκολη».
Αγιος Αχίλλειος. Γυρίζοντας το νησί, παρατηρούμε ελεύθερες βραχυκέρατες αγελάδες να βόσκουν τριγύρω, ενώ, ακολουθώντας το στενό μονοπάτι, περνάμε με τη σειρά από τον Αγιο Γεώργιο με το νεκροταφείο («εδώ χαίρεσαι να πεθαίνεις», αστειεύεται ο Βασίλης, πιστός οδηγός μας και τις δύο ημέρες παραμονής μας στην ελληνική πλευρά), τα ερείπια της εντυπωσιακής, ομολογουμένως, βασιλικής του Αγίου Αχιλλείου, η ανασκαφή της οποίας χρονολογείται στο 1965, και αντιστοίχως απ’ ό,τι έχει απομείνει από τον Αγιο Δημήτριο, τη γραφικότατη μονή της Παναγίας Πορφύρας και το ναό των Αγίων Αποστόλων. Μικρό το νησάκι, το φέρνουμε βόλτα σε πολύ λίγη ώρα, ενώ δεν χάνουμε ούτε λεπτό την οπτική μας επαφή με τη λίμνη.
Φτάνοντας στο εστιατόριο της Βέρας, η ώρα είναι περασμένη. Ο ήλιος γέρνει πίσω από τα βουνά της Αλβανίας, για να μας χαρίσει χρώματα… μοναδικά.

Ψαράδες. Η επόμενη ημέρα μάς βρίσκει στο μοναδικό παραλίμνιο χωριό της ελληνικής πλευράς. Ο καιρός είναι καλός, τα νερά της λίμνης ήρεμα και, ως εκ τούτου, ιδανικά για μια βόλτα εν πλω. Ο Βασίλης, πιστός οδηγός μας και σήμερα, παίρνει τη θέση του βαρκάρη. Φεύγοντας από τον κόλπο των Ψαράδων και βγαίνοντας στα ανοιχτά (όσο «ανοιχτά» επιτρέπεται από τις διεθνείς συμβάσεις), βλέπουμε για αρχή αριστερά πάνω στο βράχο την εικόνα της Παναγιάς του 1455 και μαθαίνουμε ότι πρόκειται για προσκύνημα των μοναχών που έμεναν σε σπηλιές, όπως αυτή που ξεχωρίζουμε λίγο πιο κάτω, επίσης αριστερά. «Η εικόνα σώθηκε γιατί στο σημείο που βρίσκεται δεν τη χτυπάει βροχή», μας ενημερώνει ο Βασίλης, για να μας δείξει ελάχιστα πιο κάτω άλλη μία, ξεθωριασμένη όμως, «Παναγιά» του 1373.
Πριν από 2 – 3 χρόνια, η στάθμη του νερού της λίμνης ήταν γύρω στο ένα με ενάμισι μέτρο ψηλότερα – σημειώνει παράλληλα με τα αξιοθέατα της λίμνης ο ίδιος, ενώ το πιο βαθύ της μέρος αγγίζει τα 50 μ. Επίσης, είναι σημαντικός βιότοπος με 261 διαφορετικά είδη πουλιών να κάνουν την εμφάνισή τους εδώ την άνοιξη και το καλοκαίρι!
Αριστερά μας, η Αλβανία και απέναντι η FYROM. Πίσω από τα απέναντι βουνά βρίσκεται η λίμνη Οχρίδα, συνεχίζει ο Βασίλης, την οποία τροφοδοτεί με νερό, μέσω υπόγειων υδάτινων διαδρομών, η Πρέσπα. Η σειρά μάλιστα έχει ως εξής: η Μικρή Πρέσπα εκβάλλει στη Μεγάλη και η Μεγάλη στέλνει νερό στην Οχρίδα.
«Να, βλέπετε εκείνο το πουλάκι; Πετάει ακριβώς πάνω από το Τριεθνές», αλλάζει αυτομάτως θέμα, προσπαθώντας να μας δώσει όσο περισσότερες πληροφορίες μπορεί.
«Τι θα γίνει αν πάμε λίγο πιο μέσα;» είναι μία μόνο από τις απορίες που μας δημιουργείται. «Αν το κάνεις μία φορά, δεν σου λέει κανείς τίποτα. Το πιθανότερο είναι να σκεφτούν ότι μπερδεύτηκες. Αν το επαναλάβεις, ωστόσο, είναι βέβαιο ότι είτε οι Αλβανοί είτε οι Σκοπιανοί θα σε πλευρίσουν να δουν τι συμβαίνει. Και τότε, καλά ξεμπερδέματα».
Στην κοντινή μας στεριά σχηματίζονται μικρές παραλίες ή απλώς ανοίγματα που φιλοξενούν παλιά ασκητήρια. Από αυτά που βρίσκονται στην ελληνική πλευρά βλέπουμε τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και τη μικρή Ανάληψη, ενώ πριν από τα σύνορα με την Αλβανία ξεχωρίζει το ασκητήριο της Παναγίας Ελεούσας (του Αγίου Πέτρου για πολλούς κατοίκους, του 1409-1410). Το τελευταίο είναι μεγαλύτερο -εδώ ίσως έμεναν 20 – 25 μοναχοί- και καλύτερα διατηρημένο. Με ένα ματσάκι μέντας στη μύτη για βοήθημα, ανεβαίνουμε τα 176 σκαλιά του και, βεβαίως, προχωράμε στην αναμνηστική φωτογραφία με φόντο τη λίμνη και τα απέναντι βουνά της FYROM.
Επιστροφή στο χωριό, για μια σύντομη βόλτα ανάμεσα στα πλινθόκτιστα σπίτια του. Σε πολλά από αυτά κρέμονται κατακόκκινες αποξηραμένες πιπεριές Φλωρίνης. Τις τελευταίες τις δοκιμάζουμε μαγειρεμένες (ή σε σαλάτα) με όλους τους τρόπους! Το ίδιο βέβαια και τα φασόλια που αποτελούν το νούμερο ένα προϊόν που παράγει η περιοχή, με πολλές χιλιάδες τόνους παραγωγή ετησίως και τον μόλις δύο ετών Συνεταιρισμό Φασολιών Πρεσπών «Πελεκάνος», να βοηθάει τους παραγωγούς-μέλη του στην τυποποίηση και τη διάθεση του ΠΟΠ προϊόντος τους στην αγορά.
Μεσημεριανό πλάι στη λίμνη και αποχαιρετισμός της ελληνικής πλευράς, με επόμενους προορισμούς την Αλβανία και τη FYROM.
ΑΛΒΑΝΙΑ

Για να περάσουμε στην Αλβανία, έπρεπε να απομακρυνθούμε από τις λίμνες, να κατευθυνθούμε προς το συνοριακό φυλάκιο της Κρυσταλλοπηγής και μετά από μία ώρα δρόμο να αντικρίσουμε πάλι τη λίμνη από τη δυτική της πλέον μεριά.
Αυτή είναι και η πιο αυθεντική εικόνα της Μεγάλης Πρέσπας. Μια εικόνα με ελάχιστες παρεμβάσεις «πολιτισμού». Εννέα συνολικά χωριά, άλλα παραλίμνια και άλλα ορεινά, όπως το Τσέριε των είκοσι μόνιμων κατοίκων που προσεγγίσαμε νύχτα τελικά και μετά από μιάμιση ώρα δύσκολου χωματόδρομου. Εκεί μιλήσαμε ελληνικά με την κυρία Σοφία και τον κύριο Σπύρο. Μεγάλοι σε ηλικία πια, πρώην μετανάστες που επέστρεψαν στο χωριό τους. Μοναδική παροχή το ρεύμα και το νερό απ’ τη στέρνα· εικόνες γνώριμες στους γονείς και τους παππούδες μας.
Στην αλβανική Πρέσπα δεν συναντά κανείς πολλούς νέους άντρες. Οι περισσότεροι δουλεύουν είτε στην Ελλάδα είτε στη FYROM, με την οποία τούτα τα χωριά τρέφουν ιδιαίτερους δεσμούς. Εδώ, λοιπόν, μένουν κυρίως παππούδες, γιαγιάδες, γυναίκες και παιδιά. Με ανεπτυγμένο μονάχα τον πρωτογενή τομέα και περιορισμένη αγορά, κάθε οικογένεια φροντίζει να παράγει ό,τι χρειάζεται για να ζήσει. Εχουν δύο – τρεις αγελάδες, κάμποσα πρόβατα, λίγες κότες και ένα μικρό κήπο, από τα οποία εξασφαλίζουν γάλα, αυγά, φρούτα και λαχανικά. Κόβουν ξύλα για το τζάκι ή τη σόμπα απ’ το δάσος, πλέκουν μάλλινες κάλτσες, φανέλες και ό,τι άλλο χρειάζονται για να «βγάλουν το χειμώνα» (ειδικά οι μεγαλύτερες και πιο παραδοσιακές γυναίκες), ενώ για τις μεταφορές τους -μεταξύ των χωριών, όπου οι περισσότεροι δρόμοι είναι χωμάτινοι- χρησιμοποιούν γαϊδούρια ή κινούνται με τα πόδια. «Είναι ο μόνος τρόπος!» εξηγεί η 38χρονη νηπιαγωγός Βαλεντίνα, που ελλείψει οποιουδήποτε μέσου (ιδιωτικού και δημόσιου) περπατάει κάθε πρωί μία ολόκληρη ώρα από το χωριό όπου μένει στο χωριό όπου δουλεύει, και άλλο τόσο για να επιστρέψει στο σπίτι της μετά το μάθημα. Την αποχαιρετούμε και αυτή και συνεχίζουμε για το τρίτο και τελευταίο κομμάτι της διαδρομής μας.
FYROM
Από τα χωριά της Αλβανίας για να βρεθούμε στα χωριά της FYROM μάς πήρε λιγότερο από μισή ώρα, ενώ απομακρυνθήκαμε από τη λίμνη ελάχιστα. Παρ’ όλα αυτά, το τοπίο αλλάζει σχεδόν ριζικά. Από τις εικόνες των ’50s των συγκεκριμένων αλβανικών χωριών περνάμε στα ’70s της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Παλιές ξενοδοχειακές μονάδες, παραθεριστικές κατοικίες και κάμπινγκ στα παραλίμνια χωριά, πιο κοντά στην παράδοση -την πέτρα και το ξύλο- όσο απομακρυνόμαστε από τη λίμνη. Και βέβαια, τα σπίτια των μεταναστών που επιστρέφουν στη γενέτειρά τους, μεγαλοπρεπή -ειδικά αυτών που γύρισαν από τον Καναδά ή τις ΗΠΑ- και σχεδόν κατά κανόνα με παρκαρισμένα απ’ έξω τα αγαπημένα και σε πολλούς Ελληνες Yugo Zastava.
Στη FYROM ανήκει το 60% της έκτασης της Μεγάλης Πρέσπας, ενώ ο ομώνυμος δήμος αποτελείται από 44 χωριά και τη μικρή σε έκταση πόλη Ρέζεν. Χριστιανοί oρθόδοξοι οι περισσότεροι αλλά και αρκετοί μουσουλμάνοι τουρκικής και αλβανικής καταγωγής συμβιώνουν αρμονικά σε τούτη την πλευρά της λίμνης· εκκλησίες πλάι σε τζαμιά και ένας αγροτικός κατά βάση πληθυσμός, που για περίπου έξι μήνες το χρόνο ασχολείται με τα μήλα. Παντού, άλλωστε, υπάρχουν χωράφια με μηλιές, και πράγματι -τις ημέρες που βρεθήκαμε στην περιοχή- εργάτες κάθε ηλικίας μαζεύουν μήλα, γεμίζουν καφάσια, τα φορτώνουν στα τρακτέρ (μάρκας IMT – made in Yugoslavia) και τα μεταφέρουν στις διάφορες εταιρείες που τα συσκευάζουν για να τα εξαγάγουν σε Βαλκάνια, κεντρική και βόρεια Ευρώπη.
Με ένα μήλο στο χέρι κι εμείς, κάνουμε μια βόλτα στη μικρή πόλη Ρέζεν, που είναι ωστόσο το μοναδικό τόσο κοντινό αστικό κέντρο στη μεγάλη λίμνη, επισκεπτόμαστε το τζαμί προτού αρχίσει η προσευχή (βγάζοντας τα παπούτσια μας στην είσοδο) αλλά και το «Σπίτι της Τέχνης», το καμάρι της πόλης, στο οποίο στεγάζονται μουσείο κεραμικών, βιβλιοθήκη και πινακοθήκη, ενώ γίνεται και σειρά μαθημάτων (μουσικής και όχι μόνο). Στον δε όμορφο κήπο του πραγματοποιούνται το καλοκαίρι πολλές συναυλίες και άλλες εκδηλώσεις.

Με ένα δεύτερο μήλο φεύγουμε από το Ρέζεν και κινούμαστε ξανά παράλληλα με τη λίμνη στο χωριό Podmotsani. Εδώ επισκεπτόμαστε το ιδιωτικό λαογραφικό μουσείο του Γιόνε Ευτυμόφσκι, ο οποίος έχει συλλέξει και εκθέτει 180 πλήρεις γυναικείες παραδοσιακές στολές, 20 ανδρικές και 5 κοριτσίστικες, 3.000 κομμάτια συνολικά, οι περισσότερες εκ των οποίων είναι μακεδονικές («απ’ όλη τη γεωγραφική περιοχή που χαρακτηρίζεται Μακεδονία», όπως μας εξήγησε), βλάχικες, σαρακατσάνικες, τουρκικές και αλβανικές.
Ο ίδιος είναι συλλέκτης για περισσότερα από 38 χρόνια, ενώ έχουν έρθει στο μουσείο ώς και επισκέπτες από την Ολλανδία και το Ισραήλ!

Και μ’ ένα τρίτο και τελευταίο μήλο, συνεχίζουμε για το D. Dupeni, το τελευταίο παραλίμνιο χωριό της Πρέσπας στη FYROM. Ιδανικό σημείο για φωτογραφία, όταν πέφτει ο ήλιος, και… το πλέον κατάλληλο για να καταλάβουμε τι είναι τα σύνορα: σύνορα είναι τα συρματοπλέγματα που κλείνουν το δρόμο στα αριστερά μας. Τρία χιλιόμετρα πιο κάτω είναι ο δικός μας Αγιος Γερμανός…
(Για να τον προσεγγίσουμε ξανά, χρειάστηκε να φύγουμε εντελώς από την Πρέσπα, να κινηθούμε προς το συνοριακό φυλάκιο της Νίκης, να συνεχίσουμε για Φλώρινα και από εκεί να ακολουθήσουν άλλα 48 χλμ. από το χωριό).

ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ
Με το αυτοκίνητό σας μέσω της Φλώρινας (585 χλμ.) ή της Καστοριάς (575 χλμ.). Το οδικό δίκτυο είναι πολύ καλό πια (εθνικής οδού και Εγνατίας συμπεριλαμβανομένων), με βασική προϋπόθεση να σας αρέσει η οδήγηση. Στην Αλβανία θα περάσετε από την Κρυσταλλoπηγή και στη FYROM από τη Νίκη. Και για τις δύο χώρες πρέπει να έχετε διαβατήριο.
ΔΙΑΜΟΝΗ ΚΑΙ ΦΑΓΗΤΟ
ΕΛΛΑΔΑ
Το Πέτρινο
Αγιος Γερμανός, T/23850-51.344, www.prespespetrino.com
Ζεστά δωμάτια και σπιτική φιλοξενία (και πλουσιοπάροχο πρωινό) από την κυρία Θωμαή και τον κύριο Χρήστο.
Αριάδνη
Λαιμός, T/23850-51.850, 51.851, www.ariadni-prespes.gr
Δεν είναι μόνο τα καλαίσθητα δωμάτια του πετρόκτιστου ξενώνα και το γευστικό πρωινό που θα σας εντυπωσιάσουν. Είναι, περισσότερο, η φιλική διάθεση της Αννας και του Γρηγόρη (και των παιδιών τους φυσικά) και οι μελωδικές βραδιές που οργανώνουν.
Αγιος Αχίλλειος
στο ομώνυμο νησάκι, T/23850-46.601, 6948-780.765 Πώς είναι να μένεις σε ένα τόσο μικρό νησάκι; Μια απορία που θα σας λύσουν η Βέρα και ο Κώστας, με την εξαιρετική -επίσης- κουζίνα.
Villa Rosa
Ανταρτικό, T/23850-45.934, www.villa-rosa.gr
Το Ανταρτικό είναι ο ορισμός του ακριτικού χωριού, το οποίο ανήκει μεν στο Δήμο Πρεσπών, βρίσκεται ωστόσο εκτός του λεκανοπεδίου των Λιμνών. Ομορφα δωμάτια με τζάκι και εξαιρετική φιλοξενία από τον Θεόφιλο και την υπόλοιπη οικογένεια. Must (αν είστε τυχεροί): το αγριογούρουνο στο φούρνο, παρέα με… την παρέα του Θεόφιλου από την Καστοριά που θα ‘ρθει να το τιμήσει!
FYROM – Αλβανία
Και στις δύο αυτές πλευρές της Μεγάλης Πρέσπας η τουριστική υποδομή είναι ελλιπής. Στην πρώτη περισσότερο (με κάμποσα σπίτια -εξαιρετικά φιλόξενα, σημειωτέον- να επιτελούν το ρόλο του πανδοχείου!) και στη δεύτερη λιγότερο, καθώς υπάρχουν κάποιες μικρές μονάδες στο Ρέζεν, καθώς και ορισμένοι ξενώνες στα χωριά. Ενας φορέας που μπορεί πραγματικά να σας βοηθήσει (παρέχοντάς σας κυρίως πληροφοριακό υλικό, διευθύνσεις και τηλέφωνα) είναι η μη κυβερνητική οργάνωση που εργάζεται με στόχο την ίση ποιοτική ανάπτυξη και στις τρεις πλευρές των συνόρων, το Πολιτιστικό Τρίγωνο Πρεσπών (T/23850-51.332, www.ctp.gr). Επίσης, πληκτρολογήστε: www.welcometoprespa.com
Στο σημείο αυτό, αξίζει να σημειώσουμε τη σύσταση της εταιρείας Οικοτουρισμού Πρεσπών, την άνοιξη του 2009, ως αποτέλεσμα συναντήσεων, επισκέψεων, εργασιών και έρευνας μιας ομάδας επιχειρηματιών τουρισμού που εργάζεται από τα μέσα του 2007 με συντονισμό του Πολιτιστικού Τριγώνου Πρεσπών. Εργο τους, μεταξύ άλλων, η Χάρτα Καλής Συμπεριφοράς, αλλά και η έκδοση εντύπων και η προώθηση της Χάρτας Βιώσιμης Ανάπτυξης. Τα παραπάνω ήταν σταθμοί για τη σύσταση της εταιρείας, τα μέλη της οποίας δεσμεύονται με την υπογραφή τους να συμμετάσχουν σε μια διαδικασία βελτίωσης της ποιότητας, ώστε:
Ο επισκέπτης να αισθάνεται ως προσκεκλημένος, μέλος της τοπικής κοινωνίας.
Οι πρακτικές για την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς να μην αντιμετωπίζονται ως εμπόδιο αλλά ως πλεονέκτημα.
Η τοπική κοινωνία να αγκαλιάζει τον επισκέπτη, αλλά και ο επισκέπτης να έχει την ευκαιρία να γνωρίζει τις πραγματικές συνθήκες ζωής στην περιοχή και να τις σέβεται.

Ολοι οι παραπάνω ξενώνες και οι ταβέρνες είναι μέλη της εταιρείας. Επίσης σημειώστε:
Παράδοση
ξενοδοχείο – ταβέρνα, Αγιος Γερμανός, T/23850-51.356, www.prespes-agiosgermanos.gr
Βαρνούς
ξενοδοχείο, Αγιος Γερμανός, T/23850-51.880, www.varnous.com).
Ρούντος
ταβέρνα, Λαιμός, T/23850-51.220
Συντροφιά
ξενοδοχείο – ταβέρνα, Ψαράδες, T/23850-46.107
Πλατυθέα
ξενοδοχείο – ταβέρνα, Πλατύ, χωριό που βρίσκεται επίσης στο λεκανοπέδιο των Λιμνών, T/23850-51.400, www.villaplatythea.gr
Μούσες
τουριστικές κατοικίες στο Πισοδέρι – μετά το Ανταρτικό, T/23580-22.727, 45.581, www.mouses.gr
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Το πνεύμα της Ανακάλυψης
Λαιμός, T/23850-51.441, www.spiritofdiscovery.gr
ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
www.prespes.gr (Δήμος Πρεσπών)
www.ssp.gr (Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών)