Η εξουσία πρώτα δημιουργεί μια κρίση κι έπειτα έρχεται να την “θεραπεύσει” ως μοναδική σωτήρια δύναμη. Ακόμα και αν δεν τη δημιούργησε η ίδια , την εκμεταλλεύεται, για να διευρύνει τα όριά της, ώστε να περιορίσει τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των πολιτών. Άλλωστε, η διασπορά του φόβου και η επιβολή του πανικού είναι τα καλύτερα μέσα χειραγώγησης των μαζών.
Τί κοινό έχουν το κίτρινο αστέρι των Εβραίων στη ναζιστική Γερμανία, τα μακριά μαλλιά και τα μούσια στη Χούντα των συνταγματαρχών στην Ελλάδα, η μπούρκα και τα γένια των μουσουλμάνων μετά την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους της Νέας Υόρκης στις 11/9/2001 ;Είναι τα σύμβολα του “άλλου”, που αποτελεί τον “κίνδυνο” για την κοινωνία και πρέπει να απομονωθεί και με την κατάλληλη ευκαιρία να εξοντωθεί, είτε στην κυριολεξία, όπως συνέβη στα Στρατόπεδα Συγκέντρωσης και Εξόντωσης από τους Ναζί, είτε μεταφορικά, όπως συνέβη με τα βασανιστήρια, τις φυλακίσεις και τις εξορίες την περίοδο της ελληνικής Χούντας.
Στη ναζιστική Γερμανία οι Ναζί “έπρεπε” να “προστατέψουν” την κοινωνία από την πηγή του κακού, τους Εβραίους. Στη Χούντα, οι δικτάτορες “έπρεπε” να “προστατέψουν” την Ελλάδα από την επέλαση του κομμουνισμού και της αναρχίας. Στην Αμερική “έπρεπε” να “προστατευτεί” ο κόσμος από την τρομοκρατία. Ο αόρατος εχθρός έπρεπε να γίνει ορατός και συγκεκριμένος, να αποκτήσει διακριτικά, ώστε να γίνεται ο εύκολος στόχος. Στις μέρες μας “πρέπει” να προστατέψουμε από τον κίνδυνο της πανδημίας, και τον εαυτό μας, και την οικογένειά μας, και την κοινωνία, και τον κόσμο. Με μια σημαντική διαφορά όμως : η χρήση της μάσκας (απαραίτητη και σωτήρια- είναι αλήθεια- για τον περιορισμό της διάδοσης του ιού) δεν συμβολίζει τον “εχθρό”, όπως το αστέρι των Εβραίων ή η μπούρκα των μουσουλμάνων γυναικών, αλλά αυτόν που υπηρετεί ( ! ) το σύστημα και υπακούει πειθήνια στις εντολές της εξουσίας.
Η αντιστροφή των αξιών είναι πλήρης : ο “εχθρός” γίνεται αυτός που δεν φέρει το διακριτικό γνώρισμα (τη μάσκα εν προκειμένω) της υπακοής, αυτός που αρνείται συνειδητά ή ασύνειδα να “υποταχθεί”, ο αφελής, ο αμόρφωτος, ο αγροίκος, ο κοινωνικά ανεύθυνος, δηλαδή η πλειονότητα. Αντίθετα, αυτός που φοράει μάσκα είναι ο…νομοταγής, ο έχων ατομική και κοινωνική ευθύνη. Ένας αόρατος εχθρός απλώνεται από πάνω μας, όπως κάποτε στη Γερμανία του Χίτλερ, στην Ελλάδα των Συνταγματαρχών, στην Αμερική του Μπους και των άλλων ακροδεξιών. Σήμερα, η εξουσία δεν ανήκει -ευτυχώς- στα μορφώματα εξουσίας που κυριάρχησαν τις προηγούμενες δεκαετίες (αν και για την Αμερική του Τραμπ δεν είμαι βέβαιος), ούτε τίθεται σύγκριση ανάμεσα σε καθεστώτα απολυταρχικά άλλων εποχών και δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις. Μια τέτοια σύγκριση και συσχέτιση είναι εντελώς απαράδεκτη και αναχρονιστική. Ωστόσο, η εκμετάλλευση μιας υποτιθέμενης ή υπαρκτής κρίσης από την εξουσία, γίνεται με τον ίδιο απαράδεκτο, βίαιο και χυδαίο τρόπο και στοχεύει στον έλεγχο και τον περιορισμό των ελευθεριών των ανθρώπων, ώστε να γίνουν μια εύπλαστη μάζα στα χέρια των εκάστοτε εξουσιαστών, είτε ολοκληρωτικών, είτε δημοκρατικά εκλεγμένων κυβερνήσεων. Η σημερινή κρίση μπορεί να μην δημιουργήθηκε σε κάποιο εργαστήριο (όπως υποστηρίζουν οι συνωμοσιολόγοι), η υγειονομική κρίση μπορεί να είναι υπαρκτή (και μάλλον είναι), αλλά η εκμετάλλευση του φόβου και του πανικού που καλλιεργήθηκε με αφορμή την κρίση αυτή είναι αναμφισβήτητα ανεπανάληπτη και πολύ καλά σχεδιασμένη. Η υπαρκτή υγειονομική κρίση στοχεύει στη μετάλλαξη του τρόπου ζωής, στη διεύρυνση της επιβολής, στην άμβλυνση των αντιστάσεων σε κάθε μέτρο περιορισμού των ελευθεριών, στην άσκηση της μάζας στην υπακοή και στην υποταγή. Ο ιός είναι υπαρκτός και επικίνδυνος, αλλά ακόμη πιο επικίνδυνη είναι η εκμετάλλευση του φόβου και του πανικού από την εκάστοτε εξουσία. Οι συνέπειες δεν είναι ακόμη ορατές στην πλήρη εξέλιξή τους…
Πίνακας : Giorgio de Chirico, “The Two Masks”, 1926