Αρχαία Προσανατολισμού Γ’ Λυκείου: Φάκελος Υλικού – Αποδελτίωση δραστηριοτήτων

Read Time:7 Minute, 41 Second

Του Άρη Ιωαννίδη

Αρνήσεις:

Ποια σημασία δίνουν οι αρνήσεις στη φράση «…» και ποια η διαφορά σε σχέση με τη νέα ελληνική.

Σύνθετοι όροι:

Εντοπισμός σύνθετων όρων (με την πρόθεση συν) και απόδοσή τους στα νέα ελληνικά βάσει συμφραζομένων και σημασίας που προσδίδει η εν λόγω πρόθεση.

Ομόρριζες λέξεις:

Εντοπισμός στο αρχαίο κείμενο ομόρριζων λέξεων με άλλες δοθείσες.

Συντακτικό & Γραμματική:

Απαρέμφατα:

Εντοπισμός των έναρθρων απαρεμφάτων, ονοματική και ρηματική λειτουργία τους. Συντακτική τους λειτουργία, δικαιολόγηση της προτίμησής τους από τον συγγραφέα αντί ουσιαστικού. Με ποιο ουσιαστικό θα μπορούσε να αντικατασταθεί το έναρθρο απαρέμφατο, ώστε να μην αλλοιωθεί το νόημα του κειμένου;
Εντοπισμός των απαρεμφάτων και του συντακτικού τους ρόλου.
Χαρακτηρισμός απαρεμφάτου: ειδικό ή τελικό.
Έλεγχος ταυτοπροσωπίας/ετεροπροσωπίας.
Αντικατάσταση του απαρεμφάτου με πρόταση.
Εντοπισμός στο απόσπασμα των πολλών και διαφορετικών συντακτικών χρήσεων του απαρεμφάτου.
Να μελετηθεί στο κείμενο το ειδικό απαρέμφατο του πλαγίου λόγου κρίσης.

Αντικείμενα:

Εντοπισμός αντικειμένων του ρήματος «ἔφη/φημί». Αντικατάσταση του ρήματος (ἔφη/φημί) με το «λέγω» και μετατροπή των αντικειμένων σε δευτερεύουσες προτάσεις.
Ποια είναι η λειτουργία της επιλογής σύστοιχου αντικειμένου και κατηγορουμένου;

Αντωνυμίες:

Περιεχόμενο που έχει η επιμεριστική (αόριστη) αντωνυμία «πας» (πάντα) στη συγκεκριμένη περίοδο.
Σε ποιους όρους του κειμένου αναφέρονται οι δοθείσες αντωνυμίες; Να αποδώσετε το νοηματικό τους περιεχόμενο παραθέτοντας επεξηγηματικές προτάσεις (π.χ. τοῦτο, δηλαδή).

Εγκλίσεις ρημάτων:

Εναλλαγή εγκλίσεων (δυνητική ευκτική & οριστική).
Αιτιολόγηση χρήση δυνητικής ευκτικής σε συγκεκριμένες φράσεις. Διατύπωση των προτάσεων με δυνητική οριστική και νοηματικές αλλαγές που παρατηρούμε.
Να δικαιολογηθεί η χρήση των εγκλίσεων.
Μεταφορά του ρήματος της δοθείσας δευτερεύουσας πρότασης σε δυνητική ευκτική και μετάφρασή της. Ποια διαφορά προκύπτει στο νόημα;
Στο κείμενο εκφράζονται συχνά δυνητικοί συλλογισμοί (κάτι που θα μπορούσε να συμβεί). Μπορείτε να εντοπίσετε ρηματικούς τύπους που εκφράζουν τέτοιους συλλογισμούς; Με ποια έγκλιση εκφέρονται αυτοί;

Ευθύς – πλάγιος λόγος:

Μετατροπή αποσπάσματος σε ευθύ λόγο, σε μορφή διαλόγου.
Αναγνώριση του είδους των ονοματικών προτάσεων του πλαγίου λόγου και δικαιολόγηση του τύπου του ρήματος με το οποίο εκφέρονται τα λόγια προσώπων του αποσπάσματος.
Εντοπισμός εκφράσεων και συντακτικών δομών που μαρτυρούν πως ο συγγραφέας δεν είναι αυτόπτης μάρτυρας όσων περιγράφει, αλλά πρόκειται για πληροφορίες που έχει ακούσει.
Να αξιοποιηθούν οι λέξεις/φράσεις του κειμένου με πλάγια γράμματα, προκειμένου να συνθέσετε έναν διάλογο, στα αρχαία ελληνικά, σε ευθύ λόγο μεταξύ των προσώπων … (μετατροπή πλαγίου λόγου σε ευθύ).

Μετοχές:

Μετάφρασή τους στα νέα ελληνικά και στοιχεία που οδηγούν σε αυτή.
Απόδοσή τους στα νέα ελληνικά με βάση την πτώση τους.
Καταγραφή των ειδών των μετοχών.
(Επιρρηματικές) Μετοχές: μετατροπή σε ισοδύναμες (επιρρηματικές) προτάσεις.
Επιθετικές μετοχές: εντοπισμός των επιθετικών μετοχών και των λέξεων στις οποίες αναφέρονται.
Τεκμηριωμένος χαρακτηρισμός των μετοχών, ως συνημμένων ή απόλυτων.
Εντοπισμός στο απόσπασμα απόλυτης μετοχής σε πτώση αιτιατική, με εναντιωματική λειτουργία.
Να βρεθεί στο απόσπασμα μία απόλυτη μετοχή και να αναλυθεί στην αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση. Να ληφθεί υπόψη ότι ο ρήτορας διατυπώνει μια θέση η οποία εμφανίζεται να έχει διαχρονική ισχύ.
Μια σειρά χρονικών μετοχών του κειμένου αφηγούνται κάποια ιστορία… Να ξαναγραφεί η ιστορία αυτή χρησιμοποιώντας μόνο κύριες και δευτερεύουσες προτάσεις και τοποθετώντας τα γεγονότα σε χρονολογική σειρά, ξεκινώντας από το παλιότερο. Ποια η διαφορά στο νόημα;
Να εντοπιστούν όλες οι χρονικές μετοχές του κειμένου, οι οποίες ταυτόχρονα έχουν και μια υποθετική χροιά και να προσδιοριστεί η ιδιαίτερη σημασία που προσδίδει αυτή η υποθετική χροιά (στηριζόμενοι στα είδη των υποθετικών λόγων και τη σημασία τους).
Εντοπισμός χρονικής σχέσης που εκφράζει μια μετοχή σε σχέση με την κύρια πρόταση και αντικατάστασή της με ισοδύναμη δευτερεύουσα πρόταση.
Να εντοπιστεί ο υποθετικός λόγος που λανθάνει, να αναγνωριστεί και να μετατραπεί σε πλάγιο υποθετικό λόγο, με εξάρτηση …
Μετατροπή κατηγορηματικών μετοχών σε κύριες προτάσεις ευθέος λόγου.

Προσδιορισμοί:

Επιρρηματικοί προσδιορισμοί: εντοπισμός & συντακτικός τους ρόλος.
Χρονικές φράσεις: με ποιους όρους και ποια μορφή ορίζονται;
Αναζήτηση τρόπων αιτιολόγησης. Τι αιτιολογούν οι συγκεκριμένες εκφράσεις/συντακτικές δομές;
Επιθετικοί προσδιορισμοί: εντοπισμός τους και τι θα άλλαζε στο νόημα στην περίπτωση που δεν υπήρχαν.
Με ποιες λέξεις προσδιορίζεται η λέξη «…»; Τι θα άλλαζε στο νόημα, εάν έλειπαν οι προσδιορισμοί;
Να εντοπιστούν οι προσδιορισμοί χώρου και χρόνου (που είναι απαραίτητοι σε κείμενα που συνδυάζουν περιγραφή και αφήγηση) και να αναφερθεί ο ρηματικός τύπος τον οποίο προσδιορίζουν κάθε φορά.
Να εντοπιστούν οι προσδιορισμοί του τόπου (απόσπασμα που αποτελεί περιγραφή).
Να εντοπιστούν σε όλο το κείμενο τους προσδιορισμούς με τους οποίους εκφράζεται ο σκοπός. Να καταγραφούν οι σχετικές δευτερεύουσες προτάσεις καθώς και ο τρόπος εκφοράς τους.
Να εντοπιστούν στο κείμενο διαφορετικοί τρόποι εκφοράς του τρόπου: α) με επίρρημα, β) με πλάγια πτώση και γ) με δευτερεύουσα πρόταση.
Να μελετηθούν οι νοηματικές διαφορές ανάμεσα στους ποικίλους εμπρόθετους προσδιορισμούς.
Να εντοπιστούν οι γενικές του αποσπάσματος που λειτουργούν ως ονοματικοί προσδιορισμοί, κάνοντας πιο συγκεκριμένο το νόημα ενός ονόματος και να προσδιοριστεί το είδος τους. Τι θα άλλαζε στο νόημα, εάν έλειπαν οι συγκεκριμένοι προσδιορισμοί;
Να δημιουργηθούν δύο διαφορετικές στήλες όπου θα τοποθετηθούν όλοι οι ομοιόπτωτοι και όλοι οι ετερόπτωτοι προσδιορισμοί του αποσπάσματος.
Στο κείμενο αναφέρονται δύο διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους μπορεί κάποιος να ενεργεί. Να εντοπιστούν οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί με τους οποίους εκφράζονται αυτοί οι τρόποι και να προσδιοριστεί το είδος τους.
Στο κείμενο χρησιμοποιείται κατά κόρον η κατά παράταξη σύνδεση των προτάσεων. Να αιτιολογηθεί αυτός ο τρόπος σύνταξης, αφού ληφθεί υπόψη ο αφηγηματικός χαρακτήρας του συγκεκριμένου παραδείγματος.
Τοποθέτηση επιρρηματικών προσδιορισμών σε πίνακα, ανάλογα με το τι δηλώνουν (τόπο, τρόπο, σκοπός, χρονική προϋπόθεση) και προβληματισμός σχετικά με το πόσο σημαντικός είναι ο καθένας από αυτούς τους προσδιορισμούς για την ακρίβεια και την αποτελεσματικότητα …
Να εντοπιστούν στο κείμενο δύο διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους εκφέρεται μια υπόθεση και να προσδιορίσετε τι δηλώνει αυτή κάθε φορά.
«πολλάκις …»: Αν αφαιρεθεί το επίρρημα «πολλάκις», με ποιο τρόπο θα μπορούσε να επαναδιατυπωθεί η φράση ως δευτερεύουσα πρόταση, ώστε να δηλώνεται και πάλι ότι η πράξη επαναλαμβανόταν πολλές φορές στο παρελθόν;
Να εντοπιστούν οι υποθέσεις που λανθάνουν στο χωρίο …

Προτάσεις:

Προτάσεις (κρίσεως και επιθυμίας): σύγκριση δύο κειμένων αυτενέργειας με βάση τις εγκλίσεις που επιλέγει στο καθένα ο συγγραφέας, λαμβάνοντας υπόψη τον ιδιαίτερο σκοπό που υπηρετεί κάθε κείμενο.
Αναγνώριση του είδους και της συντακτικής λειτουργίας των προτάσεων.
Δευτερεύουσες αναφορικές (προσδιοριστικές) προτάσεις: είναι αναγκαίοι προσδιορισμοί; Θα μπορούσαν να λείπουν χωρίς αλλοίωση του νοήματος; Σε ποιες λέξεις αναφέρονται; Είναι ονοματικές ή επιρρηματικές; Να μετατραπούν σε δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις.
Τι προσθέτουν στο νόημα του κειμένου οι (δοθείσες) δευτερεύουσες προτάσεις;
Μετατροπή ευθειών ερωτήσεων σε πλάγιες και προσδιορισμός του είδους τους (ολικής ή μερικής άγνοιας).
Εντοπίζουμε τις δευτερεύουσες πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις, τις χαρακτηρίζουμε, δικαιολογούμε τη συντακτική τους θέση μέσα στην περίοδο και τις μετατρέπουμε σε ευθύ λόγο.
Να εντοπιστεί ο υποθετικός λόγος του κειμένου. Ποια μορφή θα είχε, αν ο ρήτορας ήθελε να παρουσιάσει την υπόθεση ως μια απλή σκέψη του που έχει ακόμη πιθανότητες να συμβεί;
Να εντοπιστούν οι υποθετικοί λόγοι του κειμένου, να γραφούν χωριστά οι υποθέσεις και οι αποδόσεις και να αιτιολογηθεί η επιλογή αυτού του είδους από τον συγγραφέα.
Να εντοπιστούν στο κείμενο δύο διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους εκφράζεται η υπόθεση. Τι εκφράζει η υπόθεση σε κάθε περίπτωση;
«…»: Με ποιον από τους παρακάτω τρόπους θα μεταφράζατε τον δοθέντα υποθετικό λόγο; Πώς θα αποδίδατε στα αρχαία ελληνικά τις άλλες δύο μεταφράσεις «…» που σας δίνονται;
Να κατατάξετε τις ονοματικές και τις επιρρηματικές προτάσεις σε δύο στήλες. Για τις ονοματικές να αναφερθεί η ονοματική συντακτική τους λειτουργία. Για τις επιρρηματικές να βρεθεί ο ρηματικός τύπος τον οποίο προσδιορίζει η καθεμιά και να εντοπιστεί ποια από τις επιρρηματικές σχέσεις (χρόνος, τρόπος, αιτία, σκοπός κ.ά.) έχει με αυτόν.
Δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση: Ποια διαφορά θα προέκυπτε στο νόημα, αν η δευτερεύουσα πρόταση εκφερόταν όχι με οριστική αλλά με απαρέμφατο.
Εντοπισμός στο κείμενο όλων των δευτερευουσών χρονικών προτάσεων και προσδιορισμός της χρονικής βαθμίδας που αυτές εκφράζουν σε σχέση με την πράξη της κύριας πρότασης. Να προσεχθεί και να δικαιολογηθεί η έγκλιση και ο χρόνος που χρησιμοποιείται κάθε φορά.
Να βρεθούν οι υποθετικοί λόγοι και το είδος τους και να συσχετιστούν με τον επικοινωνιακό στόχο τους.

Πτώσεις:

Τύποι σε δοτική: μετάφρασή τους και συμπεράσματα σχετικά με την απόδοσή τους.
Αντικατάσταση επιρρηματικών δοτικών του κειμένου από άλλες ισοδύναμες νοηματικά συντακτικά δομές.
Η γενική ως ονοματικός προσδιορισμός σε συγκεκριμένα ονοματικά σύνολα.
Να εντοπιστούν οι ονοματικοί τύποι σε δοτική πτώση και να αναγνωριστεί ο συντακτικός τους ρόλος.

Ρήματα:

Χρήση ενεστώτα: τι επιτυχαίνει ο συγγραφέας με τη συγκεκριμένη επιλογή.
Χρόνος και γραμματικό πρόσωπο που κυριαρχούν στο κείμενο και δικαιολόγηση της επιλογής του συγγραφέα.
Να εντοπιστούν τα απρόσωπα ρήματα και τα ρηματικά επίθετα του κειμένου. Ποια είναι η σκοπιμότητα αυτής της γλωσσικής επιλογής;

Σύγκριση:

Εντοπισμός συγκρίσεων στο κείμενο, των όρων που συγκρίνονται και ως προς τι συγκρίνονται.
Τι προσθέτουν στο νόημα του κειμένου οι (…) συγκρίσεις με τα παραθετικά (…). Ποιοι όροι συγκρίνονται;

Σύνδεσμοι:

Συντακτική λειτουργία του «ἂν» στο κείμενο (μία περίπτωση σε δευτερεύουσα και άλλη σε κύρια πρόταση).
Να μελετήσετε τις διάφορες χρήσεις του «ἂν» στο απόσπασμα.
Ρόλος του συνδέσμου γάρ.
Οι παρατακτικοί σύνδεσμοι του αρχαιοελληνικού λόγου καλύπτουν τα σημεία στίξης του νεοελληνικού. Πώς αποδίδονται από τον μεταφραστή οι παρατακτικοί σύνδεσμοι που ενώνουν περιόδους και ημιπεριόδους;
Να αναζητήσετε στο κείμενο όλων των τρόπων αιτιολόγησης με παρατακτικούς συνδέσμους, επισημαίνοντας τι αιτιολογούν κάθε φορά.
Να εντοπιστούν δύο συμπερασματικοί παρατακτικοί σύνδεσμοι και να μελετηθούν τα αντίστοιχα συμπεράσματα.
Να προσέξετε τις δύο διαφορετικές χρήσεις του «ἢ» στην τελευταία περίοδο λόγου του κειμένου.

Μετάφραση: